пе́рвый в разн. знач. пе́ршы;

полови́на пе́рвого палова першай (на першую);

пе́рвый среди́ ра́вных пе́ршы сяро́д ро́ўных;

◊

пе́рвым де́лом, пе́рвым до́лгом пе́ршым чы́нам (перш за ўсё, перш-на́перш);

пе́рвое вре́мя спача́тку, пе́ршыя часы́, на пе́ршым ча́се;

Пе́рвая мирова́я война́ 1914—1918 ист. Пе́ршая сусве́тная вайна́ 1914—1918;

с пе́рвого взгля́да з пе́ршага по́зірку;

пе́рвый встре́чный пе́ршы сустрэ́чны;

по пе́рвое число́ як ма́е быць;

не пе́рвой мо́лодости ирон. не пе́ршай маладо́сці;

пе́рвая ла́сточка пе́ршая ла́стаўка;

пе́рвая по́мощь пе́ршая дапамо́га;

в пе́рвую го́лову, в пе́рвую о́чередь у пе́ршую чаргу́;

пе́рвый попа́вшийся пе́ршы-ле́пшы, пе́ршы, хто тра́піцца;

пе́рвый блин ко́мом пе́ршы блін саба́ку;

при пе́рвой возмо́жности пры пе́ршай магчы́масці;

пе́рвый сорт пе́ршы гату́нак (сорт);

пе́рвые шаги́ пе́ршыя кро́кі;

пе́рвой ма́рки пе́ршай ма́ркі;

из пе́рвых рук з пе́ршых рук;

на пе́рвый взгляд на пе́ршы по́гляд;

в пе́рвую мину́ту у пе́ршую хвілі́ну;

в пе́рвых ряда́х у пе́ршых шэ́рагах;

не пе́рвой све́жести не пе́ршай све́жасці;

игра́ть пе́рвую скри́пку ігра́ць пе́ршую скры́пку.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

пасляз’е́здаўскі, ‑ая, ‑ае.

Які бывае, адбываецца пасля з’езда. Першы пасляз’ездаўскі пленум.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

Раздво́ ’першы дзень каляд’ (Янк. 2). Гл. ражаство.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

палеаге́н, ‑у, м.

Спец. Першы перыяд кайназойскай эры ў геалагічнай гісторыі Зямлі.

[Ад грэч. palaios — старажытны + genos — нараджэнне.]

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

кварта́л м., в разн. знач. кварта́л;

рабо́чы к. — рабо́чий кварта́л;

план на пе́ршы к. — план на пе́рвый кварта́л

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

сорт (род. со́рту) м., в разн. знач. сорт;

пе́ршы с. — пе́рвый сорт;

но́вы с. бу́льбы — но́вый сорт карто́феля

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

вода... (а таксама вада...).

Першая састаўная частка складаных слоў у знач.: які адносіцца да вады, да яе выкарыстання, да дзеянняў сілай вады; пішацца, калі націск у другой частцы слова падае не на першы склад, напр.: водаварот, водакарыстанне, воданепранікальны.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

прыпыні́цца, -пыню́ся, -пы́нішся, -пы́ніцца; зак.

1. Часова, ненадоўга спыніцца або перарвацца.

П. каля вітрыны.

Цягнік прыпыніўся на паўстанку.

Работа прыпынілася.

2. Знайсці прыпынак дзе-н.

Дзе ён прыпыніўся з сям’ёй на першы час?

|| незак. прыпыня́цца, -я́юся, -я́ешся, -я́ецца.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

разгаве́цца, -е́юся, -е́ешся, -е́ецца; зак.

1. У веруючых: пасля посту першы раз паесці скаромнага.

2. З’есці ці выпіць чаго-н. смачнага ўпершыню пасля доўгага перапынку (разм.).

Хоць р. крыху.

|| незак. разгаўля́цца, -я́юся, -я́ешся, -я́ецца.

|| наз. разгаве́нне, -я, н.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

парадо́кс, -у, мн. -ы, -аў, м. (кніжн.).

1. Думка, меркаванне, якое разыходзіцца з агульнапрынятымі поглядамі і на першы погляд нібы супярэчыць разумнаму сэнсу.

Гаварыць парадоксамі.

2. З’ява, якая здаецца неверагоднай і нечаканай.

|| прым. парадакса́льны, -ая, -ае (да 1 знач.).

П. вывад.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)