памо́л, ‑у, м.
1. Раздрабненне, ператварэнне зерня ў муку. Увесь час, пакуль цягнуўся памол, завознікі і млынар не абмовіліся і словам. Моўчкі цягалі мяхі, моўчкі засыпалі, моўчкі пускалі ваду. Караткевіч. / Аб раздрабненні солі, камення і інш. У шаравых млынах 18 гадзін цягнецца памол матэрыялаў, якія ідуць на выраб фарфору. «Беларусь». // Спосаб, якасць раздрабнення зерня. Мука простага памалу. Мука мяккага памолу.
2. Змолатае збожжа; мліва. [Вясной] бацька ішоў да якога-небудзь багатага суседа і прасіў пазычыць пуд мукі.. [У млынара Хаіма] заўсёды было ў запасе рознага памолу. Кулакоўскі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
рашчыні́ць, ‑чыню, ‑чыніш, ‑чыніць; зак., што.
Прыгатаваць рошчыну, развёўшы муку вадою ці малаком. Пакуль Варвара прыбірала ў хаце, Назарыха рашчыніла цеста ў глінянай місе. Б. Стральцоў. [Сымон:] — Мука ў мяне ёсць, заўтра прынясу Алене, няхай рашчыніць. Чарнышэвіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
сі́тны, ‑ая, ‑ае.
1. Прасеяны праз сіта. Сітная мука.
2. Спечаны з прасеянай праз сіта мукі. Гаспадыня напаіла мяне салодкім чаем са свежым, яшчэ цёпленькім, сітным хлебам.. Сяргейчык. / у знач. наз. сі́тны, ‑ага, м. Купіць сітнага.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
маета́ ж., прост. му́ка, -кі ж.; (хлопотливое занятие) кло́пат, -ту м.; (канитель) важдані́на, -ны ж., маро́ка, -кі ж.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
ячме́нны, ‑ая, ‑ае.
Які мае адносіны да ячменю 1; ячны. Ячменнае асцё. □ Вузкая палявая дарога.. гублялася ў ячменным полі. Чорны. // Прыгатаваны з зерня ячменю; ячны. Ячменныя крупы. Ячменная мука. □ Падала [цётка] закуску: ячменны праснак, сухую брынзу, цыбуліну. Хомчанка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Згры́жа, згри́жа ’штодзённая лаянка’ (Нас.). Укр. згри́жа, згриза́ ’душэўная мука’ (Жэлях.). Параўн. укр. згризота (= гризота) ’душэўная му́ка’, польск. zgryz, zgryzoty ’клопат, засмучэнне’, славац. zhryz ’сварка’. Параўн. грыжа (гл.) і балг. грижа ’клопат’. Ад дзеяслова з‑грыз‑ці (гл. грызці) з суфіксам ‑j‑a (як грыжа ад грызці) і пераходам значэння балг. тыпу, аднак з захаваннем семантычнай сувязі з дзеясловам грызціся ’лаяцца’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ Намонацца ’натаміцца, намарыцца’ (Сцяшк. Сл., ТС), намонькацца ’тс’ (ТС). Няясна, магчыма экспрэсіўнае ўтварэнне ад польск. męka ’мука’ ці да мяць, мну.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
аблу́біца, ‑ы, ж.
Абл. Лубяны абруч у ручных жорнах; бакавая сценка кругом жорнаў у млыне, дзе сыплецца мука. Там [у млыне] акрамя каменя была многа незвычайнага: і велізарнае кола з зубамі, і кош з жытам, аблубіца і іншыя цудоўныя рэчы. Кулакоўскі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
пшані́чны, ‑ая, ‑ае.
Які мае адносіны да пшаніцы. Пшанічная салома. □ Як туман,.. мігаюць [лясы] за аўсяным і пшанічным полем. Чорны. // Зроблены, прыгатаваны з зерня пшаніцы. Пшанічная мука. Пшанічны хлеб. □ Віншаваць са шчасцем пойдуць маладых, Каравай пшанічны панясуць да іх. Кляўко.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Муча́н ’талакнянка звычайная, Arctostaphylos Adans uva-ursi Spreng.’ (мін., Кіс.; Жд. 1, Шат., Касп., мін., Сл. ПЗБ), барыс. муча́рнік, мыча́рнік, ганц., мін., гродз. му́ча́льні́к, мучэльнік, муча́нік, муча́ннік (Сл. ПЗБ), мучы́ннік, муча́ннік, муча́нніца, мучані́чнік, му́чэнік, чачэр. мачані́шнік ’тс’ (мін., маг., Кіс.; ТС, Жыв. сл.), жытк. му́чанік ’зараснік талакнянкі’ (Яшк.). Да мука́ (гл.). Матывацыя: плады расліны маюць васкавы налёт. Аналагічна назва талакнянка < талакно ’аўсяная мука’ (Махэк, Jména, 177).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)