Атэі́зм. Паводле Крукоўскага, Уплыў, 81, праз рускую. У рус. атеизм з XVIII ст. (аѳеисм — 1722), Біржакава, 344. Паводле Біржакавай, з лац. atheismus < грэч. ἄθεον, ἀθεία непасрэдна і праз укр. атеизм (Цімчанка — XVI ст.); наяўнасць слова ў стараўкраінскай мове стварае магчымасць яго наяўнасці ў старабеларускай, аднак у адрозненне ад атэіст (гл.) слова, відаць, не замацавалася і ў сучасную беларускую мову трапіла праз рускую. Улічваючы прыведзеныя Біржакавай матэрыялы, франц. athéisme, на якое як на крыніцу ўказвае Шанскі, 1, А, 170, магло садзейнічаць замацаванню слова.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ Пы́зы ’бульбяныя клёцкі з мясам’ (Скарбы), пы́за (pyza) ’страва даўніх часоў, прыгатаваная з канаплянага малака’ (Варл.), пэза ’булачка, начыненая салам’ (Нас.), укр. пизи ’вараныя галушкі з кіслага грачанага цеста, ядуць з часныком і алеем’, польск. pyza ’від клёцак’; перан. ’круглая, тоўстая шчака’. Няясна; паводле Банькоўскага (2, 972), рэгіянальнае старажытнае слова (Мазоўша, Вялікапольшча), з якога выводзіцца прыметнік pyzatyʼтаўсташчокі’, Брукнер (450) апошняе слова звязвае з рухае ’рыць зямлю; перабіраць у ядзе’, pūzdro, pužo і параўноўвае з рус. пыж ’пусты арэх’, пыжить ’уздуваць’. Гл. папярэдняе слова.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
лиII (ли, ль) част.
1. (вопросительная) ці (ли ставится после слова, к которому относится, а ці — перед словом, к которому относится);
зна́ет ли он э́то? ці ве́дае ён гэ́та?;
2. (неопределённая — в народных песнях и подражаниях им при переводе опускается);
ты река́ ли моя́, ре́ченька ты рака́ мая́, рэ́чанька.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
тёплый в разн. знач. цёплы;
тёплое молоко́ цёплае малако́;
тёплый день цёплы дзень;
тёплый дождь цёплы дождж;
тёплая одежда цёплая во́пратка;
тёплая кварти́ра цёплая кватэ́ра;
тёплое сло́во цёплае сло́ва;
тёплый приём цёплы прыём;
тёплые кра́ски цёплыя фа́рбы;
тёплая компа́ния цёплая кампа́нія;
тёплое месте́чко цёплае ме́сцейка;
тёплые края́ (для птиц) вы́рай.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
Га́йка ’гайка’, ’жалезнае кольца, якое набіваецца на што-н. для змацавання’ (БРС, Касп., Нас.). Рус. га́йка, укр. га́йка. Паводле Фасмера (1, 384), цяжкае слова. Шанскі (1, Г, 11–12) мяркуе, што ўкр. і бел. словы запазычаны з рус., дзе гэта слова ўтворана суфіксам ‑ка ад дзеяслова гаить ’закрываць; затрымліваць’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ Натомес ’на тое месца’ (клец., Бел. дыял., 134). З *нато‑ мес(ца), гл. папярэдняе слова.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Прысма́лак ’зямля, якую відаць з-пад снегу на зімовай дарозе’ (Шат.). Да наступнага слова (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Стахе́й ‘ашуканец, падманшчык’ (ПСл). Цёмнае слова. Магчыма, мае аказіянальнае паходжанне ад уласнага імені Стахе́й (< Яўстафій).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Бурцалёк ’цурбан’ (= буртэ́ль) (Касп.). Няяснае слова. З *бу́рцаль < польск. *burtel (параўн. burtyl, гл. пад буртэль)?
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Ветраме́р ’прылада для вызначэння сілы ветру’ (КТС, БРС). Кніжнае слова, запазычанае, відавочна, з рус. ветромер.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)