трася́нка, ‑і, ДМ ‑нцы, ж.

Стрэсенае сена з саломай, якое ідзе на корм жывёле. З катуха, у які мы кідалі Падласцы трасянку з саломы і сена, мне ўжо не вельмі цяжка было дабірацца да бэлькі. Брыль.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

фанабэ́рыя, ‑і, ж.

Разм. Пыхлівасць, зазнайства, ганарыстасць. Я недалюбліваў гэтага чалавека за яго індычую надзьмутасць, за чэрствасць і незразумелую фанабэрыю. Сабаленка. Фанабэрыі хоць адбаўляй, а розуму не грэх было б і пазычыць. Прокша.

•••

Сагнаць фанабэрыю гл. сагнаць.

[Польск. fanaberia.]

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

ціву́н, ‑а, м.

Гіст. Назва розных службовых асоб у Расіі 10–17 стст. // Наглядчык за працай сялян у памешчыка ў часы прыгону. А ў Яносіка нічога з сабой не было; Цівуны ўсё адабралі, Усё агнём пайшло. Танк.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

часасло́ў, ‑лова, м.

Праваслаўная царкоўная кніга з тэкстамі для штодзённых песнапенняў або службаў (у мінулым па гэтай кнізе вучылі і грамаце). У Рагазіне калі што і можна было дапасці пачытаць, дык хіба толькі біблію або часаслоў. Сабаленка.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

штурхане́ц, ‑нца, м.

Разм. Кароткі, моцны, рэзкі ўдар. Надзорцы падхапілі Апанаса Вялічку і, надаваўшы пад бакі штурханцоў, павалаклі ў карцэр. Машара. Сінічкін.. думаў, што калі ехалі ў Мінск, то такіх штурханцоў [на дарозе] не было — здаецца, не адчувалася. Пестрак.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

абы́

1. частица ли́шь бы;

а. сказа́ць — ли́шь бы сказа́ть;

а. адчапі́цца — ли́шь бы отде́латься;

2. частица (при выражении желания) то́лько бы, ли́шь бы;

а. яна́ прыйшла́ — то́лько бы (ли́шь бы) она́ пришла́;

3. союз цели ли́шь бы;

ты хо́чаш прыміры́ць усі́х, а. ці́ха было́ — ты жела́ешь примири́ть всех, ли́шь бы бы́ло споко́йно;

4. союз условный то́лько бы, ли́шь бы;

усё ўла́дзіцца, а. то́лькі ён быў жывы́ — всё устро́ится, то́лько бы он был жив;

◊ а. з рук — ли́шь бы как, кое-ка́к, безразли́чно, как попа́ло

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

хілі́ць несов.

1. (сгибать) клони́ть, наклоня́ть; склоня́ть;

ве́цер хі́ліць дрэ́ва — ве́тер кло́нит (наклоня́ет) де́рево;

х. галаву́ да пляча́ — клони́ть (наклоня́ть, склоня́ть) го́лову к плечу́;

2. крени́ть;

ве́цер хілі́ў ло́дку — ве́тер крени́л ло́дку;

3. (на што) клони́ть (к чему);

х. на сон — клони́ть ко сну;

4. (да чаго, куды) перен. клони́ть (к чему, куда);

было́ незразуме́ла, куды́ ён хі́ліць — бы́ло непоня́тно, куда́ он кло́нит;

5. (да каго) перен. (вызывать симпатию) влечь (к кому); располага́ть (к кому);

дзяце́й хілі́ла да гэ́тага чалаве́ка — безл. дете́й влекло́ к э́тому челове́ку

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

Беда́ ’ручны вазок на двух колах’ (Маслен.), бі͡едка двуколка’ (Бесар.). Укр. біда́, бєдка, бі́дка і да т. п., польск. bida, biga, bieda. Запазычанне з лац. biga, дакладней, з формы мн. bigae ’тс’ (< bi‑iugae), якое, па народнай этымалогіі, было ператворана ў bida, bieda і да т. п. (уплыў славянскага běda ’бяда’). Варш. сл., 1, 147; Брукнер, 25; Рудніцкі, 131. У бел. і ўкр. мовах запазычанне праз польск. пасрэдніцтва.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Бро́нец (дакладней бране́ц, параўн. рус. смал. броне́ц) ’дзераза гадавая, Lycopodium annotinum L.’ (Кіс.). Рус. броне́ц ’тс’. Наўрад ці ёсць сувязь з дзеясловам броне́ть ’паспяваць, рабіцца колеру спеласці’. Ва ўкр. мове толькі форма баране́ць; таксама ў бел. мове баране́ц ’Lycopodium selago L.’ (Кіс., 78). Можна лічыць, што рус. броне́ц (праўдзівей было б бране́ц) і бел. слова паходзяць з б(а)ране́ц (да бара́н). Расліна так названа за яе касматыя, кучаравыя галінкі.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Вы́вет ’вылік, выключэнні’ (Гарэц., Др.-Падб.), ст.-рус. вывѣтъ ’выключэнне’ (з XV ст.). Корань той жа, што і ў савет, рус. ответ і інш.; параўн. ст.-рус. вѣтъ ’рада, дагавор’ (Фасмер, 2, 367), на думку Мельнічука (Восточносл. и общ. яз., 109), вытворнае ад *větiti ’гаварыць’, для якога было характэрным першапачатковае значэнне ’адзначаць галінкай, выключаць’ (прасл. větь ’галінка’), тады вывет ’абмежаванне’, параўн. у Зізанія ц.-слав. извѣтъ, перакладзенае ст.-бел. вымовка.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)