Бру́кі ’верхнія мужчынскія штаны’ (ДАБМ, 930). Мабыць, запазычанне з рус. мовы (а там з н.-ням. brôk або гал. broek; усё з лац.-гальск. brāca). Фасмер, 1, 224; Праабражэнскі, 1, 49; Шанскі, 1, Б, 206.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Дзеньдо́бры ’дабрыдзень’ (Нас., Касп.). Паводле Кюнэ (Poln., 52), запазычана з польск. мовы. Параўн. польск. dzień dobry ’тс’. Як мяркуе Кюнэ (там жа), аб запазычанні сведчыць парадак слоў, які дакладна адпавядае польскаму ў гэтай форме звяртання.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Дыску́сія ’дыскусія’ (БРС). Рус. диску́ссия, укр. диску́сія. Лічыцца запазычаннем з франц. discussion ’абмеркаванне, дыскусія’ (< лац.). Шанскі, 1, Д, Е, Ж, 131. Але бел. дыскуці́раваць узята прама з рус. дискути́ровать (< ням. diskutieren < лац.); Шанскі, там жа.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Лапша́ ’локшына’, ’макароны’ (Нас., Касп.) ’удары трайнёю або бізуном’ (Нас.), рус., укр. лапша́ ’тс’. Запазычана праз рус. мову з тат., уйг. lakča ’тс’, ’кавалачкі цеста, звараныя ў булёне’ (Фасмер, 2, 460, там жа і літаратура).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Ле́йба ’неахайная, гультаяватая асоба’ (брэсц., Нар. лекс.), клец. ’смаркаты, неахайны чалавек’ (там жа). Разам з польск. лэнчыцк. lejba ’вялікае, нязграбнае адзенне, халат’ запазычана з ням. дыял. leib ’блуза, кофтачка’ (Слаўскі, 4, 121), магчыма, праз ідыш.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ Назява́ць экспр. ’накрычаць’ (паст., Сл. ПЗБ). Да зяваць ’моцна крычаць, гарланіць’ (Нас.), параўн. зяваць ’пазяхаць’ (там жа), гл. Звяртае на сябе увагу аднолькавае развіццё значэння ад ’пазяхаць’ да ’крычаць’ у беларускага і славенскага дзеяслова zęvati.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
*Стагно́ту, стогно́ту прысл. ‘дзе там; чорта з два’ (Клім.). Укр. палес. стогно́ту ‘тс’. Няясна. Магчыма, эліпс выразу стогноту табе, дзе стогнота да стагнаць (гл.). Параўн. адна трасца ‘ўсё адно’, трасца на яго галаву і пад.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Ты́жыць 1 экспр. ‘прымушаць рабіць’ (шальч., Сл. ПЗБ). Магчыма, балтызм, параўн. літ. tū́žti ‘лютаваць, даводзіць да шаленства’, як і аманімічнае ты́жыць ‘хлусіць, гаварыць абы-што’ (там жа), параўн. літ. taũzyti ‘балбатаць, несці лухту’, што няпэўна.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
быва́лы, ‑ая, ‑ае.
1. Які многа дзе бываў і многа бачыў, спазнаў; з вялікім вопытам. Калі ў .. [Арлоўскага] запыталіся, дзе б ён хацеў ваяваць, бывалы партызан адказаў: — Там, дзе найбольшая небяспека для рэспублікі. Паслядовіч.
2. Які часта бываў у каго‑н., дзе‑н., наведваў каго‑н., што‑н.; часты, звычны. З васьмі чалавек разведчыкаў Лёня ўзяў з сабою аднаго Хоміча: ён і мясцовы, і бывалы ў гэтай сям’і. Брыль.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
дабе́гчы, ‑бягу, ‑бяжыш, ‑бяжыць; ‑бяжым, ‑бежыце, ‑бягуць; пр. дабег, ‑ла; заг. дабяжы; зак.
Бягом дасягнуць якога‑н. месца; прыбегчы. Пакуль Лабановіч дабег да станцыі, яго парадкам пакрапіў дождж. Колас. Кравец дабег да суседняй вёскі і там астаўся начаваць. Чорны. // перан. Хутка рухаючыся, дасягнуць чаго‑н., данесціся (пра хвалі, гукі і пад.). [Вада] шырокаю стужкаю, хвалюючыся, бяжыць па нізкіх лагчынах, як бы хоча хутчэй дабегчы ў нейкі далёкі-далёкі край. Колас.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)