размо́ва, -ы, мн. -ы, -мо́ў, ж.
1. Слоўны абмен з кім-н. звесткамі, думкамі; гутарка.
Завесці размову з сябрам.
Р. па тэлефоне.
2. мн. Чуткі, абгаворы, плёткі.
Пра хлопца хадзіла многа размоў па вёсцы.
3. Мова, гаворка, вымаўленне (разм.).
Па размове лёгка вызначыць, адкуль чалавек родам.
|| прым. размо́ўны, -ая, -ае (да 1 знач.).
Размоўная інтанацыя.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
трапята́ць, -пячу́, -пе́чаш, -пе́ча; -пячы́; незак.
1. Дрыжаць, рухацца, варушыць чым-н.
Лісце трапятала на ветры.
Верабей трапеча крыламі.
2. Мільгаць (пра агонь, святло і пад.).
Удалечыні трапяталі невядомыя агеньчыкі.
3. Узмоцнена, часта біцца (пра сэрца).
Сэрца трапятала ад радасці.
4. Адчуваць страх перад кім-н.
Перад ім кожны трапеча.
|| наз. трапята́нне, -я, н.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
трэ́сціся, трасу́ся, трасе́шся, трасе́цца; трасёмся, трасяце́ся, трасу́цца; тро́сся, трэ́слася; трасі́ся; незак.
1. Часта хістацца, калаціцца.
Лісты ціха трэсліся.
Рукі трасуцца.
2. Падскокваць (пры яздзе па няроўнай дарозе).
Ехалі, трэсліся па камяністай дарозе.
3. перан. Хвалявацца за каго-, што-н.
Т. над дзецьмі.
4. перад кім-чым і без дап. Адчуваць страх, боязь.
Т. перад начальствам.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
турма́, -ы́, мн. ту́рмы і (з ліч. 2, 3, 4) турмы́, ту́рмаў, ж.
1. Месца зняволення, будынак, дзе ўтрымліваюцца асобы, пазбаўленыя волі.
Сядзець у турме.
2. Пакаранне зняволеннем.
Прайсці праз турму.
3. перан. Месца, дзе прыгнятаюць, дзе цяжка жывецца.
◊
Ту́рма плача па кім (разм., неадабр.) — пра таго, хто заслугоўвае пакарання.
|| прым. турэ́мны, -ая, -ае.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
увіха́цца, -а́юся, -а́ешся, -а́ецца; незак.
1. каля каго-чаго, па чым. Хутка і спрытна рабіць што-н., займацца чым-н.; клапаціцца пра каго-, што-н.
У. каля печы.
2. каля каго-чаго і за кім-чым. Тое, што і увівацца.
У. каля начальства.
3. Хутка рухацца, круціцца.
Трос круціўся, увіхаўся.
|| наз. увіха́нне, -я, н.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
Тэ́нчыць ‘кленчыць, настойліва прасіць, дамагацца просьбамі’ (Скарбы). Няясна; параўн. фармальна і семантычна блізкае рус. наўг. те́нжить, те́ншить ‘надакучваць, кленчыць, настойліва прасіць’, якое Фасмер (4, 42) выводзіць з польск. tążyć, tężyć ‘тужыць, сумаваць па кім-небудзь’ (гл. тужыць), што з арэальнага пункту гледжання падаецца сумнеўным. Мажліва, дзеяслоў працяглага дзеяння ад гукапераймальнага тэнкаць (гл.) або роднасны польск. stękać ‘стагнаць, скардзіцца’ з рухомым s (гл. стэнкаць). Народнаэтымалагічнай сувяззю з апошнім Федароўскі (Федар. 1, 249) тлумачыў табуізаванне запазычанага тэнча і замену яго словам вясёлка для пазбягання праклёну kab ty cięły wiek stenkaŭ, гл. таксама Астроўскі, Зб. памяці Слаўскага, 522.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
брані́раваць, ‑рую, ‑руеш, ‑руе; незак.
Замацоўваць каго‑, што‑н. за кім‑, чым‑н., рабіць што‑н. недатыкальным. Браніраваць месцы ў гасцініцы. Браніраваць білет на самалёт.
бранірава́ць, ‑ру́ю, ‑ру́еш, ‑ру́е; зак. і незак., што.
Пакрыць (пакрываць) бранёю (у 2 знач.). Браніраваць кабіну.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
даліка́ціцца, ‑качуся, ‑кацішся, ‑каціцца; незак.
Разм. Далікатна абыходзіцца з кім‑, чым‑н. Яшчэ і сёння між калгаснікаў ідуць спрэчкі аб тым, ці варта было гаціць такую процьму грошай на гэту механіку. Маўляў, чаго ўжо так далікаціцца з тымі каровамі... Палтаран.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
вызнава́ць, ‑наю, ‑наеш, ‑нае; незак.
1. Незак. да вызнаць.
2. што. Адкрыта трымацца якой‑н. веры, вучэння, поглядаў і пад. Вызнаваць пратэстанцтва.
3. каго-што. Разм. Трымацца пэўнай думкі аб кім‑, чым‑н.; лічыць. Сярод усіх.. [Адам] вызнаваў сябе за лепшага. Чорны.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
агі́да, ‑ы, ДМ ‑дзе, ж.
1. Вельмі непрыемнае пачуццё, якое выклікаецца кім‑, чым‑н. [Юлька] адразу заўважыла, што.. [Андрыян] вельмі п’яны, і скаланулася ад агіды і страху. Марціновіч.
2. Лаянк. Нягоднік, паскуднік. Зірнуў на Богута Даніла, як на агіду, на брыду. Колас.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)