Verbum

пільнава́цца, -ну́юся, -ну́ешся, -ну́ецца; -ну́йся; незак.

1. чаго. Знаходзіцца паблізу чаго-н., не адыходзіцца.

П. хаты.

2. каго. Хадзіць следам за кім-н., трымацца каго-н.

П. бацькі.

3. чаго. Удзяляць увагу чаму-н.

П. гаспадаркі.

4. чаго. Прытрымлівацца чаго-н., кіравацца чым-н.

П. правіл, дысцыпліны.

5. Асцерагацца, быць уважлівым.

Пераходзячы дарогу, трэба п.

вадзі́цца, ваджу́ся, во́дзішся, во́дзіцца; незак.

1. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Быць, жыць (пра жывёл, птушак і пад.); быць у наяўнасці.

Там водзяцца бабры.

Гэткае дабро ў нас даўно не водзіцца.

2. безас. Быць звычаем, правілам.

Як водзіцца ў нас.

3. з кім. Мець справу, сябраваць (разм.).

Не вадзіся больш з гэтым хлопчыкам.

ле́йцы, -аў, адз. ляйчы́на, -ы і лейчына́, -ы́, ж.

Рамяні, вяроўкі для кіравання коньмі ў запрэжцы.

Выпусціць л. (таксама перан.: аслабіць сілу ўлады над кім-н.). Трымаць л. ў руках (таксама перан.: мець у сваіх руках уладу, кіраўніцтва).

◊

Ляйчына (лейчына) пад хвост папала каму-н. — аб неўраўнаважаных, капрызных паводзінах (разм.).

|| прым. ле́йцавы, -ая, -ае.

змяша́цца, -а́юся, -а́ешся, -а́ецца; зак.

1. гл. мяшацца.

2. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Злучыцца з чым-н., утвараючы сумесь.

Гліна змяшалася з пяском.

3. Зліцца з кім-, чым-н. у адно цэлае.

З. з натоўпам.

|| незак. зме́швацца, -аюся, -аешся, -аецца (да 2 і 3 знач.).

|| наз. змяшэ́нне, -я, н. (да 2 знач.).

адле́гласць, -і, мн. -і, -ей, ж.

1. Прастора, якая раздзяляе два пункты, прамежак паміж чым-н.

Велізарная а. раздзяляе нас.

Трымаць на адлегласці (таксама перан.: пазбягаць блізкіх адносін, збліжэння з кім-н.).

2. Адрэзак шляху пэўнай велічыні, працягласці.

За гадзіну спадарожнік праходзіць велізарную а.

3. Больш-менш аддаленае месца; далечыня.

Перадача энергіі на далёкія адлегласці.

адпа́сці, -паду́, -падзе́ш, -падзе́; -падзём, -падзяце́, -паду́ць; -падзі́; зак.

1. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Аддзяліцца, адваліцца.

Тынк адпаў.

2. Страціць сувязь з кім-, чым-н., выйсці са складу якога-н. аб’яднання.

3. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Страціць сілу, сэнс; прайсці, знікнуць.

Абвінавачанне адпала.

Праблема жылля адпала.

|| незак. адпада́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е.

пярэ́чыць, -чу, -чыш, -чыць; незак.

1. каму. Выказваць нязгоду з кім-, чым-н., прыводзіць доказ супраць чаго-н.

П. дакладчыку.

2. (1 і 2 ас. не ўжыв.), чаму. Не адпавядаць, маючы ў сабе супярэчнасць.

Паказанні пярэчаць адно аднаму.

Гэта пярэчыць яго погляду.

|| зак. запярэ́чыць, -чу, -чыш, -чыць (да 1 знач.).

|| наз. пярэ́чанне, -я, н.

ра́да, -ы, ДМ -дзе, ж.

1. Парада, павучанне, як паступіць, як зрабіць.

Папрасіць рады.

2. Сумеснае абмеркаванне якіх-н. пытанняў; нарада.

Сямейная р.

3. Народны сход, а таксама савет прадстаўнікоў у розныя гістарычныя перыяды ў Беларусі, Украіне, Літве, Польшчы.

Мясцовая р.

Выбарная р.

◊

Рады няма — не хапае сілы, магчымасці справіцца з кім-, чым-н.

размо́ва, -ы, мн. -ы, -мо́ў, ж.

1. Слоўны абмен з кім-н. звесткамі, думкамі; гутарка.

Завесці размову з сябрам.

Р. па тэлефоне.

2. мн. Чуткі, абгаворы, плёткі.

Пра хлопца хадзіла многа размоў па вёсцы.

3. Мова, гаворка, вымаўленне (разм.).

Па размове лёгка вызначыць, адкуль чалавек родам.

|| прым. размо́ўны, -ая, -ае (да 1 знач.).

Размоўная інтанацыя.

спадаро́жнічаць, -аю, -аеш, -ае; незак.

1. каму. Ісці, ехаць разам з кім-н., быць яго спадарожнікам.

С. знаёмым у паездцы на экскурсію.

2. перан., каму-чаму. Знаходзіцца з нечым у непарыўнай сувязі, адбывацца адначасова або ўслед за чым-н.

Яму заўсёды спадарожнічала ўдача.

Песня і музыка спадарожнічаюць людзям усё жыццё.

|| наз. спадаро́жнічанне, -я, н.