пры́ступ, -пу м., в разн. знач. при́ступ;

п. бо́лю — при́ступ бо́ли;

п. стра́ху — при́ступ стра́ха;

рашу́чым ~пам узялі́ варо́жую крэ́пасць — реши́тельным при́ступом взя́ли вра́жескую кре́пость;

◊ няма́ ~пу — (да каго) нет при́ступа (по́дступа) (к кому)

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

Града́ ’града (у розных знач.)’ (БРС, Шат., Касп.). З прасл. *gręda. Параўн. рус. гряда́, укр. гряда́, польск. grzęda, чэш. hřada, балг. греда́ і г. д. Прасл. *gręda (значэнні: ’бэлька, перакладзіна, мураваная сцяна, градка, мель, востраў, узвышша і да т. п.’). Роднасным лічацца літ. grindà ’дошка для падлогі і да т. п.’, лац. grunda ’дах, страха, дахавыя кроквы’, ст.-ісл. grind ’рама і г. д.’ Корань *gręd‑ мае аблаўтную форму *grǫd‑, якая прадстаўлена ў бел. груд ’узгорак, груда’, гру́да ’глыба, кавалак, камяк’, рус. гру́да, укр. гру́да́, чэш. hruda, hrud, польск. gruda, grąd і г. д. Агляд гл. у Трубачова, Эт. сл., 7, 120–122, 146–148 (з літ-рай).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Паве́ць, паве́тка ’пляцоўка пад страхой на слупах, прызначаная для хавання чаго-н. ад дажджу, непагоды; памяшканне, дзе звычайна складаюць дровы, дрывотнік’ (ТСБМ, Нас., Бяльк., Шат., Касп., КЭС, лаг., Сцяшк.), пове́ць (ТС), паве́тка (Сл. ПЗБ). Рус. дыял. пове́ть ’страха, навес, хлеў, адрына’, укр. пові́тка ’хлеў, навес’. Паводле Міклашыча (387), ад веяць. Больш пераканаўчай здаецца версія Машынскага (JP, 37, 1957, 297) аб роднаснасці са слав. jata (падрабязна гл. аб гэтым вятка, ятка 2) і рэканструкцыя гэтага слова як po‑(v)ětь (Гл. яшчэ Фасмер, 3, 293 і наст.). Мартынаў (Лекс. Палесся, 11) крыніцай лексемы лічыць усх.-балт. *pa‑vietas, якое суадносіцца з літ. vietà ’месца’ (усх.-літ. vietà ’хаваць’).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

дры́жыкі, -каў ед. нет

1. дрожь ж., содрога́ние ср.; (от страха) тре́пет м.;

2. (при лихорадочном состоянии) озно́б м.; позна́бливание ср.;

◊ д. бяру́ць — в дрожь броса́ет, дрожь берёт;

д. прадава́ць — а) тру́са пра́здновать; б) дрожа́ть от хо́лода

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

перакалаці́ць сов.

1. перетрясти́;

п. ўсе я́блыні ў са́дзе — перетрясти́ все я́блони в саду́;

2. безл. ки́нуть в дрожь;

мяне́ ~ці́ла ад стра́ху — меня́ ки́нуло в дрожь от стра́ха;

3. (всё, многое или заново) перемолоти́ть, оби́ть, вы́колотить

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

Перахлябісты ’худы, з вельмі ўпалым жыватом’ (ТСБМ, Янк. 1; бялын., Янк. Мат.; Шат., Мат. Маг., Мат. Гом.; лун., Шатал.; ЛА, 1), ’з крывой спіной’ (Шат.), ’тонкі ў поясе’, ’з выгнутай спіной’ (Нар. Гом.), ’пакатая (страха)’ (ЛА, 4), мсцісл. піріхля́бістысць ’патанчэнне, звычайна ў таліі’ (Юрч. СНЛ), перахля́біна ’неглыбокая ўпадзіна, паглыбленне паміж двума ўзвышшамі’ (ТСБМ; лід., дзятл., лях., Сл. ПЗБ); ’нізінка на раллі, дзе стаіць грунтовая вада; упалае месца на целе жывёлы; тонкае, слабое месца на скуры-юхце’ (Варл.), перахля́біцца ’рэзка патанчэць ад голаду, знясілення, выгаладацца, схуднець, змарнець’ (бялын., Янк. Мат.; ТС; Скарбы; Сцяшк. Сл.; Сл. ПЗБ; слонім., Жыв. сл.); перахля́баны, перахля́блы, перахля́бʼяны ’галодны (пра карову)’ (ЛА, 1). Звязана з хля́ба ’худая, схуднелая істота (чалавек, жывёліна)’, хля́бы ’апалыя бакі ў жывёлы’ (гл.).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

ашале́ць сов.

1. (заболеть бешенством) взбеси́ться;

2. перен., разг. (утратить рассудок, прийти в невменяемое состояние) взбеси́ться, прийти́ в бе́шенство; обезу́меть; ошале́ть, сбеси́ться;

а. ад стра́ху — обезу́меть от стра́ха;

а. ад ра́дасці — обезу́меть от ра́дости;

3. разг. (прийти в состояние крайней злобы) осатане́ть

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

помертве́ть сов.

1. (потерять признаки жизни) памярцве́ць, змярцве́ць;

2. (прийти в оцепенение) памярцве́ць, змярцве́ць, самле́ць, абамле́ць;

помертве́ть от стра́ха памярцве́ць (змярцве́ць, самле́ць, абамле́ць) ад стра́ху;

3. (утратить чувствительность, онеметь) здранцве́ць, зняме́ць;

помертве́ть от хо́лода здранцве́ць (зняме́ць) ад хо́ладу;

4. перен. (стать безжизненным, пустынным) памярцве́ць;

о́зеро помертве́ло во́зера памярцве́ла.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

Стог ‘вялікая капа сена, саломы’ (ТСБМ, Нас., Шат., Байк. і Некр., Бяльк., Сцяшк., ТС, Сл. ПЗБ), дыял. таксама ‘сцірта’, ‘капец’, ‘укладка дроў’ (Сл. ПЗБ). Параўн. укр. стіг, рус. стог, рус.-ц.-слав. стогъ, польск. stóg, в.-луж. stóh, н.-луж. stóg, чаш., славац. stoh, серб.-харв. сто̂г і сто̏г, славен. stȍg, балг., макед. стог. Прасл. *stogъ ‘сцірта сена, саломы і да т. п., якая ўложана вакол кала, шаста’ < і.-е. *stogo‑, роднаснае ст.-ісл. stakkr ‘стог сена, пласт’, staki ‘кол, жэрдзь’, гл. Младэнаў, 669; Тэрас, ZfslPh, 19, 122 і наст.; Борысь, 579. Параўноўваюць яшчэ з літ. stógas ‘страха’, ст.-прус. steege ‘адрына’, ст.-інд. sthágati ‘укрывае’; Фрэнкель, 911; Траўтман, 288. Супраць Покарны, 1013; гл. Фасмер, 3, 763 з аглядам літ-ры; Шустар-Шэўц, 1159; Бязлай, 3, 319; Махэк₂, 578–579; ЕСУМ, 5, 418. Роднаснае стажар (гл.).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

трымце́ць несов.

1. трепета́ть; дрожа́ть;

~ця́ць лісты́ асі́н — трепе́щут (дрожа́т) ли́стья оси́н;

т. ад стра́ху — трепета́ть (дрожа́ть) от стра́ха;

2. мерца́ть, мелька́ть;

~ця́ць аге́ньчыкі — мерца́ют (мелька́ют) огоньки́;

3. перен. трепета́ть; замира́ть;

~ці́ць сэ́рца — трепе́щет (замира́ет) се́рдце;

4. (от прилива крови) пыла́ть, горе́ть;

твар ~ці́ць — лицо́ пыла́ет (гори́т)

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)