Слоўнік сінонімаў і блізказначных слоў, 2-е выданне (М. Клышка, правапіс да 2008 г.)
Verbum
анлайнавы слоўнікзуб
1. зуб,
моло́чный зуб мало́чны зуб;
глазно́й зуб во́чны зуб;
зуб му́дрости зуб му́драсці;
коренно́й зуб карэ́нны зуб;
2.
◊
вооружённый до зубо́в узбро́ены да зубо́ў;
вы́рвать из зубо́в вы́рваць з зубо́ў;
гляде́ть (смотре́ть) в зу́бы (кому) глядзе́ць у зу́бы (каму);
зуба́ми держа́ться (ухвати́ться) (за что) зуба́мі трыма́цца (ухапі́цца) (за што);
зуб на зуб не попада́ет зуб на зуб не трапля́е;
зу́бы на по́лку (класть, положи́ть) зу́бы на палі́цу (кла́сці,
зу́бы съесть (на чём) зу́бы з’е́сці (на чым);
име́ть зуб (на кого, против кого) мець зуб (на каго, супро́ць каго);
лома́ть (на чём) зу́бы лама́ць (на чым) зу́бы;
навя́зло в зуба́х навя́зла ў зуба́х;
не по зуба́м не па зуба́х;
ни в зуб ні ў зуб;
пока́зывать (показа́ть) зу́бы пака́зваць (паказа́ць) зу́бы;
сквозь зу́бы праз зу́бы;
сти́снув зу́бы сця́ўшы зу́бы;
точи́ть зу́бы (зуб) (на кого, что) вастры́ць зу́бы (зуб) (на каго, што);
зу́бы загова́ривать зу́бы загаво́рваць.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
перакі́нуць, ‑ну, ‑неш, ‑не;
1. Кінуць што‑н. цераз каго‑, што‑н.
2. Закінуць далей, чым трэба.
3. Перамясціць, адправіць на новае месца.
4.
5.
6. і
7. Даць больш, чым патрэбна, перадаць.
8. Тое, што і перакуліць (у 2 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
коне́ц
◊
без конца́ без канца́, без кра́ю;
в коне́ц, до конца́ дарэ́шты, дашчэ́нту;
в конце́ концо́в у рэ́шце рэшт, урэ́шце, нарэ́шце;
и де́ло с концо́м і кане́ц;
на худо́й коне́ц на благі́ кане́ц;
хорони́ть концы́ хава́ць канцы́;
и концы́ в во́ду і канцы́ ў ваду́;
на тот коне́ц на такі́ (на той) вы́падак;
па́лка о двух конца́х па́лка з двума́ канца́мі;
из конца в коне́ц з канца́ ў кане́ц, з кра́ю ў край;
конца́-кра́ю нет канца́ кра́ю няма́;
со всех концо́в з усіх канцо́ў;
своди́ть концы́ с конца́ми зво́дзіць канцы́ з канца́мі;
в о́ба конца́ у або́два канцы́;
и концо́в не найти́ і канцо́ў не знайсці́;
не с того́ конца́ начина́ть (де́лать) не з таго́ канца́ пачына́ць (рабі́ць);
отдава́ть концы́ аддава́ць канцы́;
тут ему́ и коне́ц пришёл тут яму́ і канцы́ прыйшлі́;
коне́ц — де́лу вене́ц
положи́ть коне́ц чему́-л.
под коне́ц пад кане́ц.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
сі́ла
○ ко́нская с. —
рабо́чая с. — рабо́чая си́ла;
жыва́я с. — жива́я си́ла;
◊ з пазі́цыі сі́лы — с пози́ции си́лы;
у сі́ле — в си́ле;
нячы́стая с. — нечи́стая си́ла;
сваі́мі сі́ламі — свои́ми (со́бственными) си́лами;
па ме́ры сіл — по ме́ре сил;
це́раз сі́лу — че́рез си́лу;
на по́ўную сі́лу — в по́лную си́лу;
з усі́х сіл — изо всех сил;
з аста́тніх сіл — из после́дних сил;
вы́біцца з сіл — вы́биться из сил;
убіра́цца ў сі́лу — набира́ться сил;
нія́кімі сі́ламі — никаки́ми си́лами;
ад сі́лы — от си́лы;
ко́лькі ёсць сі́лы — что есть си́лы;
кла́сці сі́лы — класть си́лы;
сабра́цца з сі́ламі — собра́ться с си́лами;
с. (і) сало́му ло́міць —
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
збіць, саб’ю, саб’еш, саб’е; саб’ём, саб’яце;
1. Ударам, рэзкім рухам аддзяліць што‑н. ад чаго‑н., прымусіць адваліцца, зваліцца.
2. Ударам, штуршком паваліць, прымусіць упасці.
3. Ударам, рэзкім рухам ссунуць, перамясціць каго‑, што‑н. з належнага месца.
4. Моцна пабіць, знявечыць пабоямі.
5. Ударамі сапсаваць, зрабіць непрыгодным.
6. Прыбіць адно да другога, змацаваць адно з другім цвікамі.
7. Дамагчыся знікнення або рэзкага памяншэння чаго‑н.
8. Зблытаць, прымусіць памыліцца.
9. Зблытаць, змяць (валасы, шэрсць і пад.).
10. Прыгатаваць што‑н., узбіваючы, узбоўтваючы.
11.
•••
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
зуб (
1. (
2. (
○ во́чныя зу́бы — глазны́е зу́бы;
карэ́нны з. — коренно́й зуб;
з. му́драсці — зуб му́дрости;
мало́чныя зу́бы — моло́чные зу́бы;
◊ вастры́ць — (тачы́ць) зу́бы точи́ть зу́бы;
вы́рваць з зубо́ў — вы́рвать из зубо́в;
глядзе́ць у зу́бы — смотре́ть (гляде́ть) в зу́бы;
лама́ць зу́бы — лома́ть зу́бы;
з. за з. — зуб за зуб;
з. на з. не папада́е — зуб на́ зуб не попада́ет;
зу́бы загаво́рваць — загова́ривать зу́бы;
зу́бы з’е́сці — зу́бы съесть;
ні ў з. наго́й — ни в зуб ного́й;
ле́зці к чо́рту ў зу́бы — лезть чёрту в пасть;
мець з. — (на каго) име́ть зуб (на кого), (против кого);
на адзі́н з. — на оди́н зуб;
не па зуба́х — не по зуба́м;
ні ў з. — ни в зуб;
паказа́ць зу́бы — показа́ть зу́бы;
праз зу́бы — сквозь зу́бы;
ска́ліць (прадава́ць) зу́бы — ска́лить зу́бы;
сця́ўшы (сці́снуўшы) зу́бы — сти́снув зу́бы;
тра́піць на зу́бы — попа́сть на зу́бы;
трыма́цца рука́мі і зуба́мі — держа́ться зуба́ми;
узбро́ены да зубо́ў — вооружённый до зубо́в;
на гало́дны з. — проголода́вшись;
спіць хоць зу́бы вы́беры — спит без за́дних ног;
во́ка за во́ка, зуб за зуб —
до́ранаму каню́ ў зу́бы не глядзя́ць —
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
кане́ц, -нца́
1.
2. чаще
◊ к.! — ко́нчено;
аддава́ць канцы́ — отдава́ть концы́;
знайсці́ к. — найти́ коне́ц;
адзі́н к. — оди́н коне́ц;
сысці́ на пусты́ к. — дойти́ до ру́чки;
канца́-ме́ры няма́ — конца́-кра́ю (конца́-кра́я) нет;
без канца́ — без конца́; до бесконе́чности;
да канца́ — до конца́;
дайсці́ да канца́ — дойти́ до конца́ (до то́чки);
і к. — и коне́ц, и де́ло с концо́м;
у або́два канцы́ — в о́ба конца́;
хава́ць канцы́ — пря́тать концы́;
канцы́ ў ваду́ — концы́ в во́ду;
з канца́ ў к. — из конца́ в коне́ц;
з усі́х канцо́ў — со всех концо́в;
канца́-кра́ю няма́ — конца́-кра́ю нет;
на благі́ к. — на худо́й коне́ц;
не з таго́ канца́ пачына́ць — не с того́ конца́ начина́ть;
па́лка з двума́ канца́мі — па́лка о двух конца́х;
стая́ць да канца́ — стоя́ть до конца́;
зве́сці канцы́ з канца́мі — свести́ концы́ с конца́ми;
да канца́ дзён (сваі́х) — до конца́ дней (свои́х);
канцы́ з канца́мі не схо́дзяцца — концы́ с конца́ми не схо́дятся;
к. — спра́ве вяне́ц —
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
жыццё
1.
◊ шэ́рае — ж. се́рая жизнь;
ра́йскае ж. — ра́йская жизнь;
праве́сці ў ж. — провести́ в жизнь;
развіта́цца з жыццём — распроща́ться с жи́знью;
даро́га жыцця́ — жи́зненный путь, доро́га жи́зни;
ж. кіпі́ць — жизнь бьёт ключо́м;
не дава́ць жыцця́ — жи́зни не дава́ть;
пуцёўка ў жыццё — путёвка в жизнь;
адда́ць (
вы́клікаць да жыцця́ — вы́звать к жи́зни;
вярну́ць да жыцця́ — верну́ть к жи́зни;
дарава́ць жыццё — дарова́ть жизнь;
даць ж. — (каму) дать жизнь (кому);
ко́нчыць ж. — ко́нчить жизнь;
на зыхо́дзе жыцця́ — на зака́те дней; на скло́не лет;
не падава́ць прыме́т жыцця́ — не подава́ть при́знаков жи́зни;
ператвара́цца ў ж. — облека́ться в плоть и кровь; претворя́ться в жизнь;
пыта́нне жыцця́ і сме́рці — вопро́с жи́зни и сме́рти;
памі́ж жыццём і сме́рцю — ме́жду жи́знью и сме́ртью;
не на ж., а на смерць — не на жизнь, а на́ смерть (на сме́рть);
вы́красліць з жыцця́ — вы́черкнуть из жи́зни;
ко́рань ~цця́ — ко́рень жи́зни;
не ж., а малі́на —
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
рот (
◊ разя́віць р. — рази́нуть (раскры́ть) рот;
заткну́ць р. — заткну́ть рот;
набра́ць вады́ ў р. — набра́ть воды́ в рот;
глядзе́ць у р. — (каму) смотре́ть в рот (кому);
у р. не ле́зе — в рот не ле́зет;
разжава́ць і ў р.
зама́заць р. — (каму) зама́зать рот (кому);
ма́кавага зярня́тка (ма́кавай расі́нкі) у ро́це не было́ — ма́кового зёрнышка (ма́ковой роси́нки) во рту́ не́ было;
ка́плі ў р. не браць — ка́пли в рот не брать;
па́льца ў р. не кладзі́ — (каму) па́льца в рот не клади́ (кому);
слу́хаць, разя́віўшы рот — слу́шать, рази́нув рот;
бая́цца рот разя́віць — не сметь рта рази́нуть (раскры́ть);
ка́ша ў ро́це — (у каго) ка́ша во рту (у кого);
у рот не ўзяць — в рот не взять;
кла́сці ў рот — класть в рот;
р. не закрыва́ецца — (у каго) рот не закрыва́ется (у кого);
вялі́кая лы́жка р. дзярэ́ —
чаго́ не ясі́, таго́ ў рот не нясі́ —
на чужы́ карава́й рот не разяўля́й —
хадзі́ў бы ў зло́це, каб не дзі́рка ў ро́це —
па барадзе́ цякло́, а ў рот не папа́ла —
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)