парасо́ль, ‑я, м.
Спец. Самалёт-манаплан з крылом, устаноўленым над корпусам.
[Фр. parasol, ад лац. paro — адбіваю і sol — сонца.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
ламбрэке́н, ‑у, м.
1. Драўляная разьба на выступах даху, над дзвярамі і вокнамі.
2. Верхняя частка драпіроўкі над акном або дзвярамі, звычайна з вышыўкамі, узорамі.
[Фр. lambrequin.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
шарава́ты, ‑ая, ‑ае.
З шэрым адценнем, па колеру блізкі да шэрага. Вечарам, як толькі прагоняць статак, вісіць над дарогамі, над вуліцай шараватая пялёнка дыму. Навуменка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
няўхі́льны, -ая, -ае.
1. Які не мае адхіленняў ад чаго-н.; пастаянны.
Н. рост вытворчасці.
2. Такі, што нельга парушыць, які не падлягае адвольнаму змяненню; абавязковы.
Н. закон.
3. Непазбежны, які вынікае з абставін; немінучы.
Над кожным злачынцам звісае няўхільная кара.
|| наз. няўхі́льнасць, -і, ж.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
трыумфава́ць, ‑фую, ‑фуеш, ‑фуе; незак.
Разм.
1. над кім-чым і без дап. Атрымліваць перамогу, браць верх. Над краем шыбеніц, астрогаў Трыумфаваў каронны кат. Купала.
2. без дап. Радавацца, весяліцца з прычыны перамогі над кім‑н., з поваду поспеху ў чым‑н. Станіслаў трыумфаваў, смакуючы наперад выйгрыш закладу. Гурскі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Надве́чар, на́двячар ’пад вечар’ (Сл. ПЗБ), надвычі́р ’тс’ (драг., З нар. сл.), надве́чо́р, надвечэрэ́ ’тс’ (ТС), надвечары (Колас). Спалучэнне прыназоўніка над у часавым значэнні, які па семантыцы адпавядае прыназоўніку перад, з назоўнікам у акузатыўнай форме, што характэрна як архаічная рыса шэрагу славянскіх моў, параўн. чэш. nad večer již jest, серб.-харв. над вечер, укр. над вечір, балг. над вечер ’перад вечарам’; формы на галосны адпавядаюць спалучэнню з лакатывам (ESSJ SG, 1, 125), паводле Шубы — вынік кантамінацыі надвечар × увечары (Шуба, Прысл., 115).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
і́скра ж.
1. в разн. знач. и́скра;
над во́гнішчам кружы́ліся ~ры — над костро́м кружи́лись и́скры;
ткані́на з ~рай — ткань с и́скрой;
2. перен. (яркое проявление чего-л.) и́скра; блёстка;
~ры дасці́пнасці — и́скры (блёстки) остроу́мия;
○ электры́чная і. — электри́ческая и́скра;
◊ бо́жая і. — бо́жья и́скра;
~ры з вачэ́й пасы́паліся — и́скры из глаз посы́пались
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
Надза́хад ’перад захадам’ (Сл. ПЗБ). Са спалучэння прыназоўніка над (у часавым значэнні) з назоўнікам захад у форме він. скл.; над у такіх канструкцыях звычайна мае значэнне ’перад’ (ESSJ SG, 1, 125).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
апе́ка, -і, ДМ апе́цы, ж.
1. Нагляд за недзеяздольнымі асобамі (малалетнімі, хворымі і пад.), клопаты аб іх выхаванні, правах і пад.
Устанавіць апеку над малалетнімі.
2. зб. Установы або асобы, на якіх ускладзены такі нагляд.
3. Клопаты, утрыманне, нагляд, кантроль.
Бацькоўская а.
Выйсці з-пад апекі.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
своеасаблі́вы, -ая, -ае.
1. Не падобны да іншых, які мае свае адметныя ўласцівасці, арыгінальны.
С. характар.
Своеасаблівая асоба.
2. Які сваімі рысамі, асаблівасцямі падобны да каго-, чаго-н., які нагадвае што-н.
Над сцежкай с. тунэль з верхавін бяроз.
|| наз. своеасаблі́васць, -і, ж. (да 1 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)