дзе́сяць, -і́, -ццю́, ліч. кольк.

Лік і колькасць 10.

Д. чалавек.

Д. гадоў.

◊

Ні ў пяць ні ў дзесяць (разм., неадабр.) — ні туды ні сюды; ні так ні гэтак.

|| парадк. дзяся́ты, -ая, -ае.

Дзясятыя гады мінулага стагоддзя.

Гэта справа дзясятая (перан.: няважная, другарадная; разм.).

◊

Пятае праз дзясятае (разм., жарт.) — непаслядоўна, пераскокваючы з аднаго на другое (расказваць, пераказваць).

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

вы́пырхнуць, ‑ну, ‑неш, ‑не; зак.

Раптоўна ўзляцець, вылецець адкуль‑н. // перан. Разм. Пакінуць што‑н., пераехаўшы ў другое месца. Міналі гады, і неяк непрыкметна выпырхнуў з бацькоўскага гнязда Максім. Даніленка.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

◎ На́калле ’ўсё, што ёсць навакол’ (Яўс.). Відаць, з *яа- окол‑ье, гл. вокал, навокал, са сцягнутым двайным а (другое, у выніку акання з о).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

перавы́рашыць, ‑шу, ‑шыш, ‑шыць; зак., што.

Прыняць другое рашэнне. Перавырашыць пытанне. □ Атрад ехаў на адну з будоўляў, але недзе перавырашылі і накіравалі на лесараспрацоўкі, дзе нарыхтоўвалі драўніну на тую будоўлю. Хадкевіч.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

асімілява́ць, ‑люю, ‑люеш, ‑люе; зак. і незак., каго-што.

1. Прыпадобніць (прыпадабняць) сабе; ператварыць (ператвараць) адно ў другое, падобнае да яго.

2. Спец. Засвоіць (засвойваць). Асіміляваць вуглярод паветра. Асіміляваць умовы знешняга асяроддзя.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

спражэ́нне, ‑я, н.

1. Дзеянне паводле знач. дзеясл. спрагаць ​2.

2. Змяненне дзеясловаў па асобах, ліках і часах. Формы спражэння.

3. Група дзеясловаў, якія маюць аднолькавыя формы змянення. Першае спражэнне. Другое спражэнне.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

◎ Па́цеж, пицеч ’прамывіна ў лёдзе на стрыжні ракі’ (ТС). З польск. pacierz ’хрыбетнік’. Другое слова пацеч аформлена пад уздзеяннем народнай этымалогіі да цячы, параўн. рус. течь (назоўнік).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

перереша́ть​I несов.

1. (принимать другое решение) разг. перавыраша́ць;

перереша́ть вопро́с перавыраша́ць пыта́нне;

2. (решать по-другому) перараша́ць.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

Нафталі́н (хімічнае рэчыва) (БРС, ТСБМ), нафталі́на ’тс’ (Некр. і Байк.; маладз., Янк. Мат.). Запазычанні, першае — праз рус. нафталин, другое — праз польск. naftalina (абодва тэрміны ад лац. naphtha ’нафта’).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Падо́нкі ’рэшткі вадкасці з асадкамі на дне пасудзіны; дэкласаваныя, разбэшчаныя, злачынныя элементы грамадства’. Суфіксальнае вытворнае ад *падонны < дно (гл.) з Суф. ‑к‑. Другое значэнне — семантычная калька рус. подо́нки.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)