адзінабо́рства, ‑а, н.

Барацьба адзін на адзін паміж двума праціўнікамі; паядынак. Даўней гэта выглядала так. Сустракаліся два варожыя станы. Асілкі скрыжоўвалі зброю, а ворагі тым часам, гледзячы з двух бакоў на адзінаборства, набіраліся злосці, каб рынуцца пасля ў крывавы бой. Брыль. // Барацьба аднаго з некалькімі праціўнікамі адначасова або са стыхіяй. Сама легенда была нескладанай: паводле яе, адзін толькі Страцім-лебедзь адмовіўся ад Ноевага каўчэга, сам уступіўшы ў адзінаборства са стыхіяй патопу. Лойка.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

бая́рства, ‑а, н., зб.

Гіст.

1. Баяры, баярскае саслоўе. Адным з першых у барацьбу за самакіраванне ўключыўся Полацк. Барацьба суправаджалася рэзкімі канфліктамі паміж гараджанамі і баярствам. «Полымя».

2. Званне, сан баярына.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

нацыяналі́зм, -у, м.

1. Ідэалогія і палітыка ў галіне нацыянальных адносін і культуры, якая зыходзіць з ідэй нацыянальнай перавагі пануючай нацыі і супрацьпастаўлення яе іншым нацыям.

Барацьба з нацыяналізмам.

2. Пачуццё нацыянальнага самазахавання, якое асабліва праяўляецца ў пэўныя гістарычныя перыяды, калі нацыі пагражае небяспека.

|| прым. нацыяналісты́чны, -ая, -ае.

Нацыяналістычная палітыка.

Нацыяналістычныя погляды.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

жо́рсткі, -ая, -ае.

1. Крайне суровы, бязлітасны, неміласэрны.

Ж. чалавек.

Жорсткая расправа.

2. Вельмі моцны па сіле праяўлення, які пераўзыходзіць звычайную меру, ступень.

Жорсткая барацьба.

Жорсткія баі.

3. перан. Строгі, такі, які не дапускае выключэнняў.

Ж. рэжым.

Жорсткія ўмовы.

4. Пра ваду, якая ўтрымлівае шмат кальцыевых і магніевых солей.

|| наз. жо́рсткасць, -і, ж.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

марадзёр, -а, мн. -ы, -аў, м.

1. Той, хто грабіць забітых і раненых на полі бою і займаецца грабяжом насельніцтва ў месцах катастроф.

Барацьба з марадзёрамі.

2. перан. Гандляр-спекулянт, які прадае што-н. па непамерна высокіх цэнах (разм.).

|| ж. марадзёрка, -і, ДМ -рцы, мн. -і, -рак.

|| прым. марадзёрскі, -ая, -ае.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

рэвалюцы́йны, -ая, -ае.

1. гл. рэвалюцыя.

2. Які выражае ідэі рэвалюцыі, накіраваны на ажыццяўленне рэвалюцыі.

Рэвалюцыйная барацьба.

Р. рух.

3. Устаноўлены рэвалюцыяй, які замацоўвае яе дасягненні.

Р. ўрад.

Рэвалюцыйная законнасць.

4. Які ўносіць рэвалюцыю (у 2 знач.) у якую-н. галіну жыцця.

Рэвалюцыйныя пераўтварэнні ў тэхніцы.

|| наз. рэвалюцы́йнасць, -і, ж. (да 4 знач.).

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

усто́й, ‑я, м.

1. Спец. Апора, бык ​2.

2. звычайна мн. (усто́і, ‑яў); перан. Уклад жыцця, замацаваны традыцыям. Устоі жыцця. Маральныя ўстоі. □ Гераічная барацьба лепшых сыноў рабочага класа падарвала ўстоі самаўладства. Купала.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

перажы́так, ‑тку, м.

Тое, што захавалася ад мінулага і не адпавядае сучасным нормам. Барацьба з перажыткамі капіталізму. □ Вышэй — над выдумкамі злымі, Вышэй — над зайздрасцю дурной, Над перажыткамі сівымі І рознай цвіллю бытавой... Лось.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

абвастры́цца, 1 і 2 ас. не ўжыв., -во́стрыцца; зак.

1. Стаць больш тонкім, вострым, завастрыцца (пра рысы твару).

Скулы абвастрыліся.

2. Стаць больш успрымальным.

Зрок абвастрыўся.

3. Стаць больш моцным, цяжкім.

Хвароба абвастрылася.

4. Стаць больш напружаным.

Супярэчнасці абвастрыліся.

Барацьба на шахматным турніры абвастрылася.

|| незак. абвастра́цца, -а́ецца.

|| наз. абвастрэ́нне, -я, н. (да 2—4 знач.).

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

канкурэ́нт, ‑а, М ‑нце, м.

Той, хто канкурыруе з кім‑н. Барацьба канкурэнтаў за рынкі збыту. □ «Таксама прыехалі паступаць», — заўважыў сам сабе Сцёпка.. і паглядзеў на гэтых маладых людзей, як на сваіх канкурэнтаў. Колас.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)