Verbum

распераза́цца, ‑перажуся, ‑пяражашся, ‑пяражацца; заг. расперажыся; зак.

1. Зняць з сябе тое, чым быў падперазаны (пояс, папругу, рэмень і пад.). Не пазіраючы ні на кога і тупнуўшы разы са два, Пракоп моўчкі расперазаўся і зняў сярмягу. Колас.

2. Разм. Расшпіліцца (пра пояс).

3. перан. Перастаць стрымліваць сябе; стаць недысцыплінаваным, нахабным. Прытым, Зусім расперазаўся [Кузьма], — Ідзе па вуліцы, шуміць, Бушуе, брэша і хаміць. Корбан. Цяпер, адганяючы непажаданы ўспамін, .. [Гукан] падумаў інакш, больш злосна: «Зазнаўся, няшчасны пісака... Расперазаўся». Шамякін.

•••

Хоць расперажыся — уволю, колькі хочаш.

рысава́цца, ‑суюся, ‑суешся, ‑суецца; незак.

1. Віднецца, вылучацца (сваім колерам, абрысамі і пад.) на фоне чаго‑н. На тым баку, за жытнёвым полем, рысаваліся на блакіце неба стрэхі. Васілёнак.

2. перан. Паўставаць у чыім‑н. уяўленні. Вобраз пані з чорнымі пышнымі валасамі жыва рысаваўся ва .. уяўленні [настаўніка]. Колас.

3. Старацца паказаць сябе з выгаднага боку, выклікаць чым‑н. інтарэс да сябе. Баешка ўваходзіў у ролю, пачынаў яўна рысавацца перад натоўпам, што ў момант вырас ля яго. Шынклер.

4. Зал. да рысаваць.

чапуры́цца, ‑руся, ‑рышся, ‑рыцца; незак.

Разм.

1. Прыхарошвацца, адмыслова прыбірацца, прыводзіць сябе ў парадак. Пакуль чапурыліся калгасныя артысты, пакуль падыходзілі да стагоў людзі, Уладзімір Іванавіч паспеў што-нішто расказаць. Кірэйчык. Варка такі сябе глядзела: як толькі прыходзіла з поля, чысценька вымывалася, круцілася перад люстрам, запляталася, чапурылася і станавілася такою, хоць ты яе ў тэлевізар паказвай. Сабаленка. Дзедка пагаліўся, Стаў ён чапурыцца — Маладзей зрабіўся Так гадкоў на трыццаць! Валасевіч.

2. Надзімацца, натапырвацца (пра птушак). На прасторным двары Сімона чапурыўся дурны ганарлівы індык. Самуйлёнак.

дакуры́цца, ‑куруся, ‑курышся, ‑курыцца; зак.

1. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Скончыць курыцца, патухнуць; скурыцца, выкурыцца да канца. Галавешка дакурылася. Папяроса дакурылася.

2. Разм. Празмерным курэннем давесці сябе да непрыемных вынікаў. Дакурыцца да рвоты.

ва́бны, ‑ая, ‑ае.

Які вабіць, зачароўвае сваім выглядам, цягне да сябе; прывабны. Абходзячы вабны над хатай дымок, Ганец павяртае ізноў у лясок. Глебка. Я па садзе іду — шмат пладоў залатых Цешаць вока сузор’ямі вабнымі. Панчанка.

апеты́тны, ‑ая, ‑ае.

Смачны, прыгожы на пагляд, які выклікае жаданне есці, узбуджае апетыт. Апетытны пах. □ [Ксёндз Марцэвіч] спакойна прысунуў да сябе апетытны ружовы пульхны торг, які выглядаў, нібы яснае сонца. Бядуля. // перан. Разм. Прывабны (звычайна пра жанчын).

асаро́міцца, ‑млюся, ‑мішся, ‑міцца; зак.

Зрабіўшы непрыгожы ўчынак, трапіць у няёмкае становішча; асароміць сябе. Я ніколі яшчэ нікому не пісаў пісем. Мне і хацелася гэта зрабіць, і баяўся, каб не асароміцца перад цёткай Марыляй. Якімовіч.

асме́ліць, ‑лю, ‑ліш, ‑ліць; зак., каго.

Прыдаць каму‑н. смеласці, рашучасці, адвагі. Ты [гусляр] адважыўся мне на сляпы перакор Вызваняці сусветныя грэлі; Платы маю шмат я для такіх непакор, Хто сябе проці мне стаць асмеліў. Купала.

гарма́тны, ‑ая, ‑ае.

Які мае адносіны да гарматы. Гарматы ствол. Гарматныя залпы. Гарматны разлік. □ Вайна напамінала пра сябе далёкімі гарматнымі стрэламі, гулам самалётаў і гэтымі руінамі, што ляжалі перад вачамі. Хадкевіч.

•••

Гарматнае мяса гл. мяса.

зала́шчыць, ‑шчу, ‑шчыш, ‑шчыць; зак., каго.

Разм.

1. Стаміць, замучыць ласкамі. Залашчыць шчаня.

2. Выклікаць прыхільнасць да сябе, задобрыць ласкамі. Начная зязюленька Дзённую перакукуе, Залашчыць, задобрыць, Зашэпча і так зачаруе, Што ўсё стане іншым. Танк.