плашчані́ца, ‑ы, ж.
Прадмет культу ў праваслаўнай царкве ў выглядзе кавалка тканіны, з намаляваным Хрыстом у труне. Сярод царкоўкі плашчаніца Стаіць між елачак зялёных. Колас.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
абжэ́рціся, ‑жаруся, ‑жарэшся, ‑жарэцца; ‑жаромся, ‑жарацеся; пр. абжорся, ‑жэрлася; зак.
Разм. груб. Аб’есціся. З аўтаматам стаіць на дарозе маёй чужаніца. Ён абжорся нашым дабром. Панчанка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
экзаменава́цца, ‑нуюся, ‑нуешся, ‑нуецца; незак.
1. Здаваць экзамен. Экзаменуецца вучань трэцяе групы Іван Ванька. Ён з указкаю стаіць каля карты. Колас.
2. Зал. да экзаменаваць.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Жало́жнік ’вугал насупраць печы’ (Сцяшк. МГ: «уся пасуда ў нас стаіць у жаложніку»). Відаць, недакладна ўказана семантыка; фанетычная асіміляцыя: першае ж замест з: заложнік ’паліца для пасуды’ (гл).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ Пахожы ’смачны, чысты (аб вадзе)’ (фалькл.) (Федар., 7). Да пахадзіць < хадзіць (гл.). Спачатку ў лексемы пахожы было, відаць, значэнне ’праточны — які не стаіць, а ідзе, цячэ’, пазней ’чысты’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
наднацыяна́льны, ‑ая, ‑ае.
Які стаіць па свайму становішчу, па сваіх паўнамоцтвах як бы вышэй нацыянальных органаў, інстытутаў асобнай краіны; агульны для многіх нацый, дзяржаў капіталістычнага свету.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
пры́казкавы, ‑ая, ‑ае.
Які мае адносіны да прыказкі, з’яўляецца прыказкай. Прыказкавы выраз. Прыказкавая форма. □ На другім месцы па колькасці сабранага прыказкавага матэрыялу стаіць Слонімскі павет. Саламевіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
вы́фарбаваць, ‑бую, ‑буеш, ‑буе; зак., што.
Пакрыць фарбай; пафарбаваць. Дом — усім дамам дом. Акон на дзесяць махнула [Параска]. Правільна, будаваць дык будаваць. Выфарбавала. Як лялька стаіць. Лобан.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Мармы́рак ’таўстаморды чалавек, які стаіць нерухома і, мармычучы, лыпае вачыма або вытрэшчвае іх’ (полац., Нар. лекс.). У выніку прыпадабнення р…л > р…р з мармыль (гл.) пры дапамозе суфікса ‑ак.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
па́ра², -ы, ж.
1. Рэчыва ў газападобным стане, якое ўтвараецца з вадкасці пры яе награванні, выпарэнні.
З чыгуна ішла п.
Параход стаіць пад парай (гатовы ў любы момант адправіцца).
2. Моцна нагрэтае вільготнае паветра.
П. касцей не ломіць (прыказка).
|| прым. паравы́, -а́я, -о́е.
П. кацёл (для атрымання пары). Паравая машына (якая прыводзіцца ў рух парай). Паравое ацяпленне (якое выкарыстоўвае цяпло пары). Паравыя катлеты (прыгатаваныя на пары).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)