падпара́дкаваць, -кую, -куеш, -куе; -куй; -каваны; зак.
1. каго-што. Зрабіць залежным, паставіць у залежнасць ад каго-, чаго-н., прымусіць дзейнічаць адпаведна чаму-н.
П. каго-н. свайму ўплыву.
П. жыццё адзінай мэце.
2. каго-што. Паставіць пад непасрэднае кіраўніцтва, перадаць у чыё-н. непасрэднае распараджэнне, падначаліць.
П. інстытут Акадэміі навук.
3. што. У граматыцы: звязаць паводле спосабу падпарадкавання.
|| незак. падпарадко́ўваць, -аю, -аеш, -ае.
|| наз. падпара́дкаванне, -я, н.
Знаходзіцца ў чыім-н. падпарадкаванні.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
захо́ўвацца, ‑аюся, ‑аешся, ‑аецца; незак.
1. Незак. да захавацца.
2. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Знаходзіцца, змяшчацца дзе‑н., у чым‑н. Да 1941 года чучала.. [зубра] захоўвалася ў заалагічным музеі ў Белавежы. В. Вольскі. Частка.. [ранніх твораў Бядулі] не друкавалася і захоўваецца ў рукапісным аддзеле цэнтральнай бібліятэкі Акадэміі навук Літоўскай ССР. Каваленка.
3. Зал. да захоўваць.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
му́за, ‑ы, ж.
1. У грэчаскай міфалогіі — адна з дзевяці багінь, заступніца навук і мастацтваў.
2. перан. Паэт. Творчае натхненне; крыніца паэтычнага натхнення. Будзь музаю маёй, Маім натхненнем, І ласкаю, І казкаю жывой. Грахоўскі. — Паэт павінен або прымаць або не прымаць рэчаіснасць, інакш муза змоўкне. Галавач.
3. перан. Аб чыёй‑н. творчасці, мастацтве. Муза Коласа.
[Грэч. Músa.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
пачына́льнік, ‑а, м.
1. Той, хто пачынае што‑н.; заснавальнік. Чалавек энцыклапедычнага складу, беларускі асветнік [Францыск Скарына] не толькі пачынальнік кнігадрукавання на ўсходнеславянскіх землях, але і доктар лекарскіх і свабодных навук — мовазнаўца, батанік і медык. С. Александровіч. Асабліва высока цаніў Купала дзейнасць Ігната Буйніцкага, аднаго з пачынальнікаў нацыянальнага тэатра. Ярош.
2. Той, хто пачынае спяваць валачобную песню.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
рамані́стыка 1, ‑і, ДМ ‑тыцы, ж., зб.
Сукупнасць твораў, напісаных у жанры рамана (пэўнага пісьменніка, краіны, перыяду і пад.). Дзесяць гадоў назад працай А. Адамовіча «Беларускі раман» быў пакладзены пачатак грунтоўнаму вывучэнню беларускай раманістыкі. «Полымя».
рамані́стыка 2, ‑і, ДМ ‑стыцы, ж.
Сукупнасць навук, якія вывучаюць мовы і культуру раманскіх народаў; раманская філалогія.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
апане́нт, ‑а, М ‑нце, м.
Той, хто выступае на публічным дыспуце, у публічнай спрэчцы з абвяржэннем чыіх‑н. доказаў, палажэнняў і пад. І вось Кухарчыкава дысертацыя гатова. Яна ляжыць у галоўнага апанента, доктара навук, прафесара Мітрафана Іванавіча Сініцкага. Сабаленка. // Наогул той, хто выступае як праціўнік у спрэчцы. Багдановіч быў не так вучань Карскага, як яго паплечнік і апанент. Лойка.
[Ад лац. opponens, opponentis — які пярэчыць.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
кава́рны, ‑ая, ‑ае.
Які пад знешняй добразычлівасцю тоіць злыя замыслы; вераломны, хітры. Каварны вораг. Каварныя словы. □ [У Ані] зарадзіўся каварны план: пайсці купіць і яму білет, але на які-небудзь задні рад. Карпюк. // Які выражае вераломства, каварства. Каварная ўсмешка. // Які тоіць у сабе нечаканую небяспеку, непрыемнасць. Ніхто лепш за .. [Рэню] не разбіраўся ў каварных нетрах алгебры і іншых прамудрасцях дакладных навук. Лынькоў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
член, -а, мн. -ы, -аў, м.
1. Асоба (а таксама краіна, арганізацыя), якая ўваходзіць у склад якога-н. саюза, аб’яднання, групы, таварыства.
Правадзейны ч.
Нацыянальнай акадэміі навук.
Ч.
Арганізацыі Аб’яднаных Нацый.
2. Адна з састаўных частак якога-н. цэлага.
Ч. прапорцыі (спец.). Ч. сказа.
3. Частка цела чалавека або жывёлы (часцей пра канечнасці).
4. Тое, што і артыкль (спец.).
Азначальны ч. (напр., у нямецкай мове — der, die, das).
|| прым. чле́нскі, -ая, -ае (да 1 знач.) і чле́нны, -ая, -ае (да 4 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
бакала́ўр, ‑а, м.
1. Даўней у заходнееўрапейскіх і рускіх універсітэтах (цяпер у Англіі) — першая вучоная ступень. У 1506 годзе Ф. Скарына атрымаў вучоную ступень бакалаўра філасофіі. □ Просты салдат, які .. ў перапынках роздуму пілікаў на губным гармоніку, быў вучоным чалавекам. Пасля ён гаварыў, што рыхтаваўся на бакалаўра мастацкіх навук. Ракітны.
2. У сучаснай Францыі і некаторых іншых краінах — асоба, якая скончыла сярэднюю школу.
[Лац. baccalaureus.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Муза́ 1 ’мякаць у гарбузах, дзе знаходзіцца насенне’ (навагр., З нар. сл.), ’іл’ (бар., ст.-дар., Сл. ПЗБ). У выніку кантамінацыі мязга́ (параўн. укр. мізка́ ’мякаць у гарбузах’), якое з прасл. mězga (гл. таксама музей ў Фасмера, 3, 3) і буза́ 1, 2 (гл.).
Муза́ 2 (здзекл.) ’яда, варыва’ (слонім., Нар. словатв.), сувалк. mui̯za ’нікудышны, пусты суп’. Балтызм. Параўн. літ. mūzė, muĩzė ’крупнік, суп з мукі’, ’суп з клёцкамі’, якое з ням. дыял. mûs, с.-в.-ням., ст.-в.-ням. muos, суч. Mus ’мус, пюрэ, павідла’. Гл. таксама му́зя.
Му́за ’адна з багінь у грэчаскай міфалогіі — заступніца навук і мастацтваў’, ’творчае натхненне’ (ТСБМ), ст.-бел. муза ’тс’ (XVII ст.) запазычана са ст.-польск. muza, якое з лац. musa < ст.-грэч. Μοῦσβ ’Муза — багіня песні, паэзіі і мастацтва’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)