кот, ката́, М каце́, мн. каты́, като́ў, м.
Свойская жывёліна сямейства кашэчых; самец кошкі.
Сібірскі к.
◊
Кату па пяту (разм., жарт.) — вельмі малы ростам.
Купіць ката ў мяшку (разм.) — набыць што-н., не ведаючы яго якасці.
Як кот наплакаў каго-чаго (разм., жарт.) — пра нязначную колькасць чаго-н.
|| памянш.-ласк. ко́цік, -а, мн. -і, -аў, м. і като́к, -тка́, мн. -ткі́, -тко́ў, м.
|| прым. каці́ны, -ая, -ае.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
развярну́цца, -вярну́ся, -ве́рнешся, -ве́рнецца; -вярні́ся; зак.
1. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Разваліцца, разбурыцца.
Старая хата развярнулася.
2. Павярнуцца, каб змяніць становішча або напрамак свайго руху.
3. Пра наяўнасць месца для пэўных дзеянняў.
Там не р., малы ўчастак.
4. Размясціцца ў шырыню па лініі фронту, прыняць баявы парадак (спец.).
|| незак. разваро́чвацца, -аюся, -аешся, -аецца.
|| наз. разваро́т, -у, М -ро́це, м. (да 2 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
слаба... і слаба-...
Першая састаўная частка складаных слоў са знач.:
1) слабы (у 1 знач.), напр.: слабаактыўны, слабавыражаны, слабадакладны (спец.);
2) слабы (у 2 знач.), напр., слабабачанне (спец.);
3) слабы (у 6 знач.), напр.: слабаалкагольны, слабасалёны;
4) з малой колькасцю чаго-н., напр.: слабаваданосны, слабагліністы, слабажалезісты;
5) злёгку ці недастаткова, напр.: слаба-жоўты, слабазаселены, слабапранікальны, слабаразвіты, слабарастваральны;
6) малы, напр., слабарослы (пра расліны: малой вышыні; спец.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
◎ Курдзе́ль ’малы ростам чалавек’ (Жыв. сл.). Да курдаты (гл.). Суфіксацыя, як гарбаты — гарбель (Сцяцко, Афікс. наз., 98).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Малюкі́ ’маляўкі рыбы’ (ТС), рус. калін. малюк ’тс’. Да малы́ (гл.). Аб суфіксе гл. Сцяцко, Афікс. наз., 129.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Сігнатурка ‘малы звон у касцёле, царкве’ (Я. Брыль). З польск. sygnaturka ‘званок’ ад лац. signāre ‘адзначаць’ < signum ‘знак’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
падшы́цца, ‑шыюся, ‑шыешся, ‑шыецца; зак.
Разм.
1. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Стаць падшытым.
2. перан. Залезці пад што‑н. Малы не заплакаў, толькі не сваім голасам войкнуў, калі, уцякаючы ад матузоў, хацеў падшыцца пад ложак. М. Стральцоў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
жабра́цкі, ‑ая, ‑ае.
1. Які мае адносіны да жабрака, належыць яму. Жабрацкай торба.
2. перан. Вельмі малы, мізэрны. Жабрацкія грошы. Жабрацкі скарб.
3. Вельмі бедны. Слова «рыштант» ідзе на спад, у нябыт. Як ідзе ў нябыт жабрацкая вёска... Лынькоў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Малю́хны ’вельмі-вельмі малы’ (Нас.), мсцісл. малю́хтанечкій, малю́хтанькій ’тс’ (Нар. словатв.). Укр. малюхний, рус. арханг., перм. малю́хтенный, пск. малю́хтенький, пецярб. малю́ханный, алан., наўг. малюхо́нный ’тс’, серб.-харв. ма̏лахан, малахаст, малахноћа, ма̀лехан, mȁljahan. Да малы́ (гл.). Суфікс ‑хи‑ < ‑ux‑ і ‑ъn‑a (Слаўскі, SP, 1, 75) характэрны бел., рус., а таксама польск. мовам, ‑хт‑ у кантамініраваных лексемах malʼuxa і malʼuta.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
нездаля́шчы, ‑ая, ‑ае.
Абл. Слабы, хваравіты. [Ёўга], старэнькая, нездаляшчая, сядзела насупраць сакратара.., які трымаў перад сабою нейкі лісток паперы, і па сухім маршчыністым твары яе каціліся слёзы. Сачанка. Калі яны — стары і малы — падымаюцца ўгору,.. адразу відаць, які нездаляшчы дзед. Даніленка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)