пазара́нак, ‑нку, м.
Абл. Пачатак світання, досвітак. Мне падуладны жалеза і ток — Я прымушу стаць ноч пазаранкам. Гурло.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
распалі́цца, -палю́ся, -па́лішся, -па́ліцца; зак.
1. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Моцна нагрэцца ад агню, жару.
Жалеза распалілася дачырвана.
2. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Пачаць гарэць.
Дровы распаліліся.
3. перан. Моцна ўзрушыцца, расхвалявацца; разгневацца.
|| незак. распа́львацца, -аюся, -аешся, -аецца.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
даясна́, прысл.
Дабяла, дачырвана. Жалеза нагрэлася даясна. □ Прыйшла не з краскамі вясна-красна. Распалілася даясна Нізкага неба скляпенне. Барадулін.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
багнава́ты, ‑ая, ‑ае.
Разм. З некаторымі ўласцівасцямі багны. А тут, — багнаватая мяккасць, і не чуеш, як ўлазіць жалеза... Мележ.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
іржа́ўленне і ржа́ўленне, ‑я, н.
Спец. Стан паводле знач. дзеясл. іржавець; з’яўленне ржы на паверхні чаго‑н. Іржаўленне жалеза.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Толь ’воданепранікальны тоўсты кардон’ (ТСБМ, Некр. і Байк., Сцяшк.). Запазычана праз рус. толь ’тс’ з франц. tôle ’дахавыя лісты, дахавае жалеза’ (ЕСУМ, 5, 594).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
кава́дла, ‑а, н.
Жалезная падстаўка асобай формы для ручной коўкі металу. Каля горна кавадла. На зямлі ля кавадла невялічкія кавалкі іржавага жалеза. Зверху на кавадле іржавыя жоўтыя плямкі. Галавач. Старшыня ўзяў з рук каваля клешчы, выхапіў распаленае жалеза з горна, паклаў на кавадла. Курто.
•••
Паміж молатам і кавадлам гл. молат.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
шамазі́т, ‑у, М ‑зіце, м.
Мінерал шаравата-зялёнага або чорнага колеру, складаны сілікат жалеза і магнію; жалезная руда. Залежы шамазіту.
[Ад геагр. назвы.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Валаку́ша ’старадаўняя прылада для рыхлення глебы; невялікі невад’; ’барана з жалеза’ (БРС, Выг. дыс.). Рус. волокуша, укр. волокуша. Да валачы. Пра суфіксацыю гл. SP, 1, 79.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
во́кіс, ‑у, м.
Спец. Сярэдняя ступень акіслення рэчыва (у адрозненне ад закісу — ніжэйшай і перакісу — вышэйшай ступені). Вокіс жалеза, медзі, вугляроду.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)