няха́й, часц. і злуч.
1. часц. Утварае загадны лад дзеяслова са знач. загаду, неабходнасці, заахвочвання.
Н. працуюць.
Н. звіняць з расою косы.
2. часц. У спалучэнні з часціцай «бы» выражае дапушчэнне з адценнем пажадання магчымасці дзеяння, якое не адбылося.
Н. бы самі так папрацавалі.
3. часц. У сказах з дзеясловамі загаднага ладу ўзмацняе пажаданне (разм.).
Н. ты згары!
4. злуч. уступальны. Хоць; нягледзячы на тое, што.
Задача н. цяжкая, але выканальная.
◊
Няхай бог крые (мінуе, ратуе, бароніць) (разм.) — ужыв. як пажаданне пазбаўлення ад чаго-н. непрыемнага.
Няхай яго (яе, іх, цябе, вас) немач (разм.) — праклён са знач. «чорт яго (яе, іх, цябе, вас) бяры».
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
гак 1, ‑а, м.
1. Востры металічны выступ на чым‑н. (напрыклад, крук у багры, шып у падкове). [Конь] .. быў падкуты на перад, і гакі ў падковах былі не кавальскай работы, а купленыя. Крапіва.
2. Абл. Участак зямлі, які вострым клінам удаецца ў што‑н. Хвалі без ахвоты Абмываюць з гака жвір. Астрэйка.
•••
З гакам — з лішнім, з лішкам.
гак 2, выкл. у знач. вык.
Разм. Ужываецца ў значэнні дзеяслова гакнуць, гакнуцца. Ляціць звер проста, а з-за дрэва Выскачыў Мядзведзіч — гак у лоб! Бялевіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Атру́ціць. Утворана з прэфіксам а‑ (о‑) ад дзеяслова труціць (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Вы́ідзь ’пражора’ (Бяльк.). Утварэнне ад дзеяслова выядаць пры дапамозе суф. ‑jь.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Вары́х! ’выклічнік, які выражае хуткае раскачванне’ (Гарэц.). Утварэнне на базе дзеяслова вары́ха́ць (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Гульня́ ’гульня’ (БРС, Нас., Касп., Шат., Бяльк., Сцяшк.). Утварэнне ад дзеяслова гуляць (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Дэ́баць ’ісці, дыбаць’ (Сцяц., Бяльк.). Дыялектная форма (змена ы > э) дзеяслова ды́баць (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ Кнігікуўка ’кнігаўка’ (Нар. сл.). Утворана ад дзеяслова кнігікаць (кнігай‑ікаць) (SP, 1, 50).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Прыдры́гацца ’стаміцца, прытаптацца’; іран. ’прыйсці’ (Юрч.). Экспрэсіўнае ўтварэнне на базе дзеяслова дры́гаць (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ Па́сця ’пасьба’ (паст., Сл. ПЗБ). Рэгіяналізм, утвораны ад дзеяслова пасці© і суфікса ‑ьje.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)