бара́ж, ‑у, м.

Спец.

1. Загарода ў паветры ў выглядзе паднятых і прывязаных стальнымі тросамі аэрастатаў, якая перашкаджае палёту самалётаў праціўніка.

2. Сукупнасць сродкаў загароды супраць надводных і падводных караблёў.

3. Збудаванне ў выглядзе падпорнай сценкі на горных участках чыгункі для аховы яе ад размыву.

[Фр. barrage.]

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

крапе́ж, ‑пяжу, м., зб.

1. Дэталі (балты, штыфты і пад.) для нерухомага злучэння частак машын і канструкцый.

2. Матэрыял (стойкі, плыты і пад.) для мацавання горных вырабатак. І шахцёр сягоння ў шахце Смела ў забой ідзе: Стойкі нашыя на вахце — Наш крапеж не падвядзе. Панчанка.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

прахо́дка, ‑і, ДМ ‑дцы; Р мн. ‑дак; ж.

1. Прагулка. Добра-такі па паўдні, вяртаючыся з далёкай праходкі, Руневіч сустрэў на тратуары аднаго з землякоў. Брыль.

2. Спец. Распрацоўка горных вырабатак у пэўным напрамку. Пачалася праходка яшчэ аднаго ствала, калектыў шахцёраў павялічыўся. Кулакоўскі.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

каменяло́мня, ‑і; Р мн. ‑мень, Д ‑мням; ж.

Месца распрацоўкі выкапнёвага будаўнічага каменю і інш. горных парод; кар’ер. Мы цягнікі вадзілі, Палотны на фабрыках ткалі, Лес магутны валілі І ўмелі плавіць метал, У цёмных каменяломнях Белы вапняк ламалі, Гліну і торф здабывалі, — Гарачы ў нас запал! Караткевіч.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

жарства́, ‑ы, ж.

Буйны калючы пясок, дробныя каменьчыкі, якія ўтвараюцца ад разбурэння горных народ. Ідзе напіцца мядзведзь. Ступіўшы на прагаліну, дзе стары знаёмы выварацень, дзе друзлы камень асыпаецца крохкай жарствой, спыняе крок. Лынькоў. Міхаська патупаў босымі нагамі ў кут, дзе Юзэф падрыхтаваў для яго самай адборнай калючай жарствы. Якімовіч.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

галерэ́я, -і, мн. -і, -рэ́й, ж.

1. Вузкі крыты калідор, які злучае часткі будынка, а таксама балкон уздоўж усяго будынка.

Будынкі злучаны прыгожай галерэяй.

2. Верхні ярус у тэатры, цырку і пад.

Г. запоўнена гледачамі.

3. Доўгі падземны ход у ваенных збудаваннях, пры горных работах.

4. Спецыяльна ўпарадкаванае памяшканне для выставы мастацкіх твораў.

Карцінная г.

5. перан., чаго. Пералік, шэраг, сістэма чаго-н.

Г. станоўчых вобразаў у рамане.

|| прым. галерэ́йны, -ая, -ае (да 1—4 знач.).

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

скла́дка, -і, ДМ -дцы, мн. -і, -дак, ж.

1. Роўна складзеная ў дзве столкі і загнутая палоска на тканіне, паперы.

Пашыць спадніцу ў складкі.

2. Прамалінейны згіб на штаніне.

Штаны з адпрасаванымі складкамі.

3. Няроўнасць, хвалісты згіб на тканіне, паперы.

С. на паліто.

4. Адвісласць або маршчына на скуры, целе.

Адвіслыя складкі на шыі.

5. Згіб у пластах зямной кары.

Складкі горных парод (спец.).

|| памянш. скла́дачка, -і, ДМ -чцы, мн. -і, -чак, ж. (да 1—3 знач.).

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

шток, ‑а і ‑у, м.

Спец.

1. ‑у. У геалогіі — адна з форм залягання горных парод, часцей масіўна-крышталічных парод, гіпсу, каменнай солі, радзей — рудных выкапняў.

2. ‑а. У тэхніцы — металічны цыліндрычны стрыжань, які злучае поршань рухавіка з паўзуном. Кулямёт быў разбіты ўшчэнт, ссечан кожух, нібы агнём перарэзаны шток. Федасеенка.

[Ням. Stock.]

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

метагене́з ​1, ‑у, м.

У біялогіі — адна з форм чаргавання пакаленняў у жывёл, пры якой пакаленне, што развілося палавым шляхам, змяняецца адным або некалькімі пакаленнямі, якія размнажаюцца бясполым шляхам.

[Ад грэч. meta — пасля і genesis — нараджэнне.]

метагене́з ​2, ‑у, м.

У геалогіі — сукупнасць прыродных працэсаў ператварэння асадкавых горных народ пры апусканні іх у больш глыбокія гарызонты літасферы ва ўмовах павышэння ціску і тэмпературы.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

напластава́нне, ‑я, н.

1. Дзеянне паводле знач. дзеясл. напластаваць.

2. Асадкавыя ўтварэнні ў горных пародах у выглядзе пластоў. Напластаванні зямной кары. Напластаванні пяскоў.

3. перан. Якая‑н. асаблівасць у культуры, свядомасці, характары больш позняга альбо чужога паходжання; наслаенне. Класавыя напластаванні. Напластаванні вякоў. □ Складана пераплятаюцца .. [у краінах Махрыба] напластаванні культур Фінікіі, антычнай Еўропы і мусульманскага Усходу з дасягненнямі сучаснай цывілізацыі. В. Вольскі.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)