трыумвіра́т, ‑у, М ‑раце, м.
Саюз трох палітычных дзеячаў у Старажытным Рыме ў перыяд заняпаду рэспублікі, які меў на мэце захапіць вярхоўную ўладу (першапачаткова — калегія з трох асоб, якая выбіралася з якой‑н. спецыяльнай мэтай). Першы трыумвірат. // Жарт. Пра трох асоб, якія аб’ядналіся для сумеснай дзейнасці. — Дык давайце заключым трыумвірат! — крычаў Янка, — Давайце! — І сябры з запалам паціснулі адзін аднаму рукі ў знак свайго саюзу. Колас.
[Лац. triumviratus.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
шасцёра, шасцярых, ліч. зб.
Шэсць. Ужываецца: а) з назоўнікамі агульнага роду, якія абазначаюць асоб. Шасцёра сірот; б) без назоўнікаў, калі абазначаюць асоб мужч. і жан. ролу. Тыя шасцёра пайшлі ўжо; в) з назоўнікамі, якія абазначаюць маладых істот. Прыгледзеліся, а ў .. [гняздзе] шасцёра маленькіх звяркоў сядзяць. Ігнаценка; г) з назоўнікамі, якія ўжываюцца толькі ў множным ліку. Шасцёра сутак; д) з асабовымі займеннікамі ў множным ліку. Іх было шасцёра.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
падле́глы, ‑ая, ‑ае.
Кніжн.
1. Які адносіцца да ліку асоб, аб’ектаў, з’яў, на якія распаўсюджваецца што‑н. абавязковае, прымусовае. Мяшчанства — з’ява, падлеглая вынішчэнню. Лужанін.
2. Падуладны, падначалены.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
парафі́раваць, ‑рую, ‑руеш, ‑руе; зак. і незак., што.
Спец. Падпісаць (падпісваць) дагавор (пераважна міжнародны) ініцыяламі ўпаўнаважаных асоб кожнага з дагаворных бакоў у знак згоды з яго тэкстам.
[Ад фр. paraphe — скарочаны подпіс.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
рэ́генцтва, ‑а, н.
1. Часовае праўленне ў манархічных краінах адной або некалькіх асоб з выпадку хваробы, працяглага адсутнічання, непаўналецця манарха і г. д.
2. Званне, пасада рэгента.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
вы́даліць сов., в разн. знач. удали́ть;
в. пабо́чных асо́б — удали́ть посторо́нних;
в. з за́лы пасяджэ́ння — удали́ть из за́ла заседа́ния;
в. пры́месі — удали́ть при́меси;
в. пухлі́ну — удали́ть о́пухоль
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
з’я́ва, -ы, мн. -ы, з’яў, ж.
1. Тое, у чым выяўляецца сутнасць, а таксама наогул усякае праяўленне чаго-н.; падзея, выпадак.
Фізічная з.
Прыродныя з’явы.
Новыя з’явы ў грамадскім жыцці.
2. У п’есе: частка акта або дзеі, у якой склад дзеючых асоб не мяняецца.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
асацыя́цыя, -і, мн. -і, -цый, ж.
1. Аб’яднанне асоб або ўстаноў аднаго роду дзейнасці.
Навуковая а.
2. Заснаваная на нервова-псіхічных працэсах сувязь паміж асобнымі ўяўленнямі, думкамі і пачуццямі, пры якой адно выклікае другое.
А. па падабенстве.
|| прым. асацыяцы́йны, -ая, -ае (да 1 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
Афіцы́на, ахвіцы́на ’флігель пры панскім доме для служачых асоб’ (Нас. Доп.). Запазычана з польск. oficyna ’флігель пры палацы для дваровай службы’, што ў сваю чаргу з лац. officīna ’майстэрня’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
кале́гія, ‑і, ж.
1. Група асоб, якая ўтварае адміністрацыйны, дарадчы або распарадчы орган. Калегія Міністэрства народнай асветы. Судзейская калегія. Рэдакцыйная калегія.
2. Аб’яднанне асоб адной прафесіі. Калегія адвакатаў. Калегія прапагандыстаў. Калегія прафесараў.
3. Цэнтральная ўрадавая ўстанова ў Расіі ў 18 ст. Калегія замежных спраў. Ваенная калегія.
4. Уст. Назва некаторых навучальных устаноў. У 1570 годзе езуіты ў Вільні адкрываюць калегію, якая праз дзевяць год ператвараецца ў акадэмію з падрыхтоўчай школай. Шакун.
[Лац. collegium.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)