са́начкі (род. са́начак) ед. нет, уменьш.-ласк. са́ночки, сала́зки;
◊ лю́біш ката́цца, любі́ і с. вазі́ць — посл. лю́бишь ката́ться, люби́ и са́ночки вози́ть
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
ні́тка, -і, ДМ -тцы, мн. -і, -так, ж.
1. Тонка ссуканая пража.
Шаўковыя ніткі.
2. Нізка (пацерак, караляў і пад.).
3. перан. Аб чым-н. пабудаваным, што выцягнулася ў выглядзе простай лініі.
Н. нафтаправода.
Н. чыгункі.
4. перан. Тое, што злучае, служыць для сувязі.
◊
Да (апошняй) ніткі — усё, поўнасцю, да канца (абабраць, аграбіць, прапіць і пад.).
Прамокнуць да ніткі — зусім.
Шыта белымі ніткамі — няўмела, няўдала схавана што-н.
|| памянш.ласк. ні́тачка, -і, ДМ -чцы, мн. -і, -чак.
◊
Па нітачцы бегаць — быць паслухмяным, дысцыплінаваным.
|| прым. ні́тачны, -ая, -ае.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
гаспада́р, -а́, мн. -ы́, -о́ў, м.
1. Уласнік, уладальнік каго-, чаго-н.
Г. кватэры.
2. (звычайна з азначэннем). Той, хто вядзе гаспадарку, займаецца гаспадарчымі справамі.
Руплівы г.
3. перан., чаго. Паўнаўладны распарадчык.
Народ — г. сваёй краіны.
Г. свайго лёсу.
4. Галава дома, сям’і.
Г. за гарэлачку, а гаспадыня за талерачку (прыказка). Г. — галава ў хаце (прыказка).
◊
Гаспадар свайго слова (адабр.) — пра чалавека, у якога слова не разыходзіцца са справай.
|| ж. гаспады́ня, -і, мн. -і, -ды́нь; ласк. гаспады́нька, -і, ДМ -ньцы, мн. -і, -нек.
|| прым. гаспада́рскі, -ая, -ае.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
міну́та, -ы, ДМ -ну́це, мн. -ы, -ну́т, ж.
1. Адзінка вымярэння часу, роўная 1/60 гадзіны і якая складаецца з 60 секунд.
Без дваццаці мінут чатыры.
2. Кароткі прамежак часу, імгненне.
Мінуты радасці.
3. Адзінка вымярэння вугла і дугі, роўная 1/60 градуса (спец.).
◊
Мінута маўчання — знак выказвання жалю з прычыны чыёй-н. смерці.
Мінута ў мінуту — абсалютна дакладна.
На адну мінуту (разм.) — ненадоўга.
У адну мінуту — вельмі хутка.
|| памянш.-ласк. міну́тка, -і, ДМ -тцы, мн. -і, -так (да 1 і 2 знач.).
Пачакайце мінутку.
|| прым. міну́тны, -ая, -ае.
Мінутная стрэлка.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
кватэ́рка 1, ‑і, ДМ ‑рцы; Р мн. ‑рак; ж.
Памянш.-ласк. да кватэра; невялікая кватэра.
кватэ́рка 2, ‑і, ДМ ‑рцы; Р мн. ‑рак; ж.
Даўнейшая мера вадкіх або сыпкіх рэчываў, роўная чацвёртай частцы кварты (у 1 знач.). [Піліп] пры кожным зручным выпадку зводзіў гутарку на «кватэрку» гарэлкі. Колас. // Бутэлька або кубак гэтага аб’ёму.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
ска́бка 1, ‑і, ДМ ‑бцы; Р мн. ‑бак; ж.
Разм. Стрэмка. // Наогул шчэпка. [Цярэнцьевіч] ужо наеўся і сядзеў, калупаючыся ў зубах скабкай ад запалкавага карабка. Радкевіч. Грэбля.. была каляіністая, і яе паламаны ласцы тарчаў вострымі сухімі скабкамі. Федасеенка.
ска́бка 2, ‑і, ДМ ‑бцы; Р мн. ‑бак; ж.
Абл. Памянш.-ласк. да скаба; рабрынка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
ба́цечка, ‑і, м.
Ласк. да бацька (у 1 знач.). // Фамільярны зварот да субяседніка. — Разумею, разумею вас, бацечка мой. Час і, так сказаць, творчае натхненне, — і Іван Антонавіч не да месца падміргнуў з-за акуляраў. Даніленка. / у іран. ужыв. — Можа, проста хварэе [Сашка] нездаровай цікавасцю, як і бацечка. І той жа Марцінок усюды хоча свой нос утачыць, — дадаў Максім. Машара.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
ка́пелька, ‑і, ДМ ‑льцы; Р мн. ‑лек; ж.
1. Памянш.-ласк. да капля (у 1 знач.).
2. толькі адз. Самая малая колькасць чаго‑н. Ужо засталася толькі капелька [чаю] на самым дне, і шкада было яе выпіваць, і нельга было выцерпець. Кулакоўскі. // у знач. прысл. ка́пельку. Зусім нямнога, чуць-чуць. Адпачыць капельку.
•••
Ні капелькі — ніколькі, ані.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
ку́чка, ‑і, ДМ ‑чцы; Р мн. ‑чак; ж.
1. Памянш.-ласк. да куча (у 1, 2 знач.); невялікая куча. Кучкі саломы з-пад камбайна.
2. Невялікая група людзей, аб’яднаных агульнымі інтарэсамі. Кучка прыгнятальнікаў.
•••
Магутная кучка — група прагрэсіўных рускіх кампазітараў другой палавіны 19 ст. (Балакіраў, Барадзін, Кюі, Мусаргскі і Рымскі-Корсакаў), якія змагаліся за развіццё нацыянальнай музычнай культуры.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
сло́ўца, ‑а, н.
Разм. Памянш.-ласк. да слова (у 1, 3 знач.); трапнае, удалае слова, выраз. Кожнаму з.. [навасёлаў] Колас хацеў зазірнуць у вочы, пачуць ад кожнага хоць адно, але самае дарагое слоўца. Лужанін. Дам я Вам слоўца, братняе слоўца, шчырае слоўца, — не знаю другіх. Купала.
•••
Закінуць (адмовіць) слоўца гл. закінуць.
Моцнае слоўца — тое, што і моцнае слова (гл. слова).
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)