сярпо́к, ‑пка, м.
Памянш.-ласк. да серп. [Сільчанка:] — Не ўсё ж лета, Ніна, мы будзем .. сядзець. Трэба будзе ўзяцца і за касу і за сярпок. Мележ. На дварэ сцямнела. Сярпок месяца заблішчаў на небе, весела заміргалі зоркі. Чарнышэвіч.
•••
Сярпкі Гіпакрата — крывалінейная фігура, абмежаваная дугамі дзвюх акружнасцей, апісаных на трох баках прамавугольнага трохвугольніка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
це́льца, ‑а, н.
1. Памянш.-ласк. да цела (у 2, 3 знач.).
2. звычайна мн. (це́льцы, ‑аў). Спец. Пэўныя ўтварэнні ў складзе якой‑н. жывой тканкі. Датыкальныя цельцы на канцы дзюбы дзятла.
•••
Белыя крывяныя цельцы — тое, што і лейкацыты (гл. лейкацыты).
Чырвоныя крывяныя цельцы — тое, што і эрытрацыты (гл. эрытрацыты).
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
чарапа́шка, ‑і, ДМ ‑шцы; Р мн. ‑шак; ж.
1. Памянш.-ласк. да чарапаха. Лодкі пад’язджалі да берага, людзі зносілі ў шатры чарапашкі. Тут іх разбівалі і чагосьці шукалі ў сярэдзіне. Маўр.
2. Насякомае атрада клапоў, небяспечны шкоднік злакавых раслін. Дразды і гракі ў вялікай колькасці знішчаюць шкодніка палёў — чарапашку. Гавеман.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
ноч, -ы, мн. но́чы, начэ́й, нача́м, нача́мі, нача́х, ж.
Частка сутак з вечара да раніцы.
Не спаць начамі.
Зорная н.
○
Палярная ноч — частка года за Палярным кругам, калі сонца не падымаецца над гарызонтам.
◊
Ноч у ноч — кожную ноч.
Рабінавая ноч — цёмная летняя ноч з громам, маланкай, праліўным дажджом або толькі з бесперапыннымі зарніцамі.
|| ласк. но́чка, -і, ДМ -чцы, мн. -і, -чак, ж., но́чанька, -і, ДМ -ньцы, мн. -і, -нек, ж. і но́чачка, -і, ДМ -чцы, мн. -і, -чак, ж.
|| прым. начны́, -а́я, -о́е.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
пяцёрка, -і, ДМ -рцы, мн. -і, -рак, ж.
1. Лічба
5.
2. Самая высокая адзнака паспяховасці пры пяцібальнай сістэме; выдатна.
Вучыцца на пяцёркі.
3. Назва чаго-н., што змяшчае пяць адзінак, напр.: ігральная карта ў пяць ачкоў, група з пяці чалавек ці прадметаў, грашовы знак у пяць рублёў і пад.
4. Назва чаго-н., што абазначаецца лічбай 5 (разм.).
Ехаць на пяцёрцы (аўтобусе, тралейбусе пад нумарам 5).
|| памянш.-ласк. пяцёрачка, -і, мн. -і, -чак, ж.
|| прым. пяцёрачны, -ая, -ае (да 1 знач.; разм.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
ца́цка, -і, ДМ -ццы, мн. -і, -цак, ж.
1. Прадмет, прызначаны для гульні, аздобы, упрыгожання.
Магазін дзіцячых цацак.
Ёлачныя цацкі.
2. Што-н. вельмі прыгожае, цікава аздобленае.
Не кватэра, а ц.
3. перан. Той, кім распараджаюцца па ўласным жаданні, хто служыць каму-н. для пацех.
Быць цацкай у чужых руках.
4. Пра тое, што з’яўляецца прадметам клопату, непрыемнасці (разм.).
Параніў руку — зрабіў сабе цацку.
|| памянш.-ласк. ца́цачка, -і, ДМ -чцы, мн. -і, -чак, ж. (да 1 знач.).
|| прым. ца́цачны, -ая, -ае.
Ц. магазін.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
го́луб м.
1. го́лубь;
2. ласк., разг. (при обращении) го́лубь; голу́бчик;
○ г. мі́ру — го́лубь ми́ра;
◊ сівы́ як г. — седо́й как лунь
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
сві́нка I ж.
1. уменьш.-ласк. сви́нка, хрю́шка, чу́шка;
○ марска́я с. — морска́я сви́нка
сві́нка II ж., мед. сви́нка, зау́шница, пароти́т м.
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
хмуры́нка, ‑і, ДМ ‑нцы; Р мн. ‑нак; ж.
Памянш.-ласк. да хмурына; хмарка, воблачка. На небе ні хмурынкі; сонца пячэ, як летам. Пташнікаў. Неба сіняе-сіняе, плывуць па ім, нібы гусі-лебедзі, белыя хмурынкі. Навуменка. // перан. Пра тое, што азмрочвае, засмучае. А нада мной, як рой, снуюць Хмурынкі горкага адчаю. Астрэйка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
шчо́чка, ‑і, ДМ ‑чцы; Р мн. ‑чак; ж.
1. Памянш.-ласк. да шчака (у 1 знач.). А вейкі доўгія-доўгія, на шчочках не высахлі слёзы. Брыль.
2. Спец. Тое, што і шчака (у 2 знач.). Злоўчаным рухам бацька пераломвае.. [стрэльбу], хавае пад пінжак рулю, прыклад, шчочку ад яе кладзе ў кішэню штаноў. Паўлаў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)