Ары́к ’абвадняльная канава ў Сярэдняй Азіі’. З рускай (Крукоўскі, Уплыў, 74), дзе ў XIX ст. з цюркскай, хутчэй за інш. — з узб. ариķ ’арык; баразна’, аб чым Дзмітрыеў, Строй, 510, 523; Супрун, Этимология, 1967, 96. Пра цюркскае паходжанне беларускага слова пісалі Булахаў, Курс сум., 161; Юргелевіч, Курс, 137.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
ізатэ́рма, ‑ы, ж.
1. Лінія на карце, якая злучае месцы з аднолькавай сярэдняй тэмпературай у пэўны час. Студзеньскія ізатэрмы.
2. Лінія, якая графічна паказвае залежнасць паміж фізічнымі велічынямі пры пастаяннай тэмпературы.
[Ад грэч. isos — роўны, аднолькавы і therme — цеплыня.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
славе́снік, ‑а, м.
Уст. Асоба, якая атрымала філалагічную адукацыю; філолаг. // Студэнт філалагічнага факультэта ў дарэвацюцыйнай Расіі. // Выкладчык славеснасці ў дарэвалюцыйнай сярэдняй школе. / Разм. Пра выкладчыка мовы і літаратуры ў сучаснай школе.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
ау́л, ‑а, м.
Паселішча на Каўказе і ў Сярэдняй Азіі. Грузінка, і сонца, і снежныя горы, Віно вінаграднае, месяц і зоры, Шчаслівыя сонечна саклі, аулы... О, колькі прастору для думкі чулай! Купала.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
айра́н, ‑у, м.
Прадукт і напітак з малака, распаўсюджаны ў Сібіры, Сярэдняй Азіі, Крыме і на Каўказе. Мы бурым другі тыдзень рыпучую зямлю. Працуем да зялёных квадратаў у вачах і п’ём айран. Лукша.
[Цюрк.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
сагды́йцы, ‑аў; адз. сагдыец, ‑дыйца, м.; сагдыйка, ‑і, ДМ ‑дыйцы; мн. сагдыйкі, ‑дыек; ж.
Старажытная ўсходнеіранская народнасць Сярэдняй Азіі і Казахстана, якая з сярэдзіны першага тысячагоддзя да н. э. насяляла Согд (Сагдыяну).
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
тарха́н, ‑а, м.
1. Гіст. Феадал у цюркскіх народаў у сярэднія вякі.
2. Зямля і маёмасць феадалаў Закаўказзя, Сярэдняй Азіі, Казанскага, Астраханскага, Крымскага ханстваў, вызвалення ад дзяржаўных падаткаў.
3. Уст. Дробны гандляр, скупшчык, які ездзіў па вёсках.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
арба́, ‑ы́; мн. а́рбы, ‑аў; ж.
Высокі двухколы воз у Сярэдняй Азіі, а таксама доўгі чатырохколы — на Украіне, у Крыме, на Каўказе. Гамрэкелі стаяў на двары, наглядаючы за работай парабкаў, якія грузілі на арбу мяхі з агуркамі. Самуйлёнак.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
уме́раны, -ая, -ае.
1. Сярэдні паміж крайнасцямі — не вялікі і не малы, не гарачы і не халодны і пад.
Умераная скорасць.
Умераная вільготнасць.
Умераныя патрабаванні.
2. Пра клімат: сярэдні паміж гарачым і халодным.
У. клімат.
У. пояс.
3. Які трымаецца сярэдняй палітычнай лініі, схільны да кампрамісу, згодніцтва.
Умеранае крыло рэфарматараў.
Умераная палітыка.
|| наз. уме́ранасць, -і, ж. (да 1 і 3 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
дыпло́м, ‑а, м.
1. Дакумент аб заканчэнні вышэйшай або сярэдняй спецыяльнай навучальнай установы, а таксама аб прысуджэнні вучонай ступені ці прысваенні ганаровага звання. Універсітэцкі дыплом. Дыплом кандыдата філалагічных навук. Дыплом старшага навуковага супрацоўніка.
2. Пасведчанне, грамата, якія прысуджаюцца за якія‑н. дасягненні, поспехі і пад. Дыплом конкурсу піяністаў. □ Калгас быў удзельнікам Усесаюзнай сельскагаспадарчай выстаўкі і атрымаў дыплом другой ступені. Жычка.
3. Разм. Работа, даследаванне, праект, якія выконваюцца пры заканчэнні вышэйшай або сярэдняй спецыяльнай навучальнай установы; дыпломная работа.
•••
Дыплом з адзнакай — дыплом спецыяліста, які закончыў вышэйшую навучальную ўстанову з выдатнымі адзнакамі.
[Фр. diplôme з грэч.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)