лад, уклад, парадак, сістэма, рэжым
Слоўнік сінонімаў і блізказначных слоў, 2-е выданне (М. Клышка, правапіс да 2008 г.)
Жонд ’дзяржава, урад’ (Сл. паўн.-зах.). З польск. rząd ’урад’ (з коранем *ręd‑ > рад‑ у парадак і г. д.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
усталява́ць, -лю́ю, -лю́еш, -лю́е; -лю́й; -лява́ны; зак., што.
1. Паставіўшы, змясціўшы куды-н., устанавіць належным чынам.
У. станок.
2. Зрабіць устойлівым, надзейным; прывесці ў пэўны парадак.
У. уладу.
У. жыццё.
|| незак. усталёўваць, -аю, -аеш, -ае; наз. усталёўванне, -я, н.
|| наз. усталява́нне, -я, н.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
абхарашы́цца, ‑рашуся, ‑рошышся, ‑рошыцца; зак.
Агледзецца, прывесці сябе ў належны парадак. Якуш пазаціраў сляды, абхарашыўся сам і глыбей закапаўся ў сена. Скрыган.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
недысцыплінава́ны, ‑ая, ‑ае.
Які парушае парадак, не захоўвае дысцыпліны. Курсантам.. [Ласкавец] быў недысцыплінавапым — атрымаў не адно спагнанне. Шамякін. // Уласцівы такому чалавеку. Недысцыплінаваныя паводзіны.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Прычалаве́чыцца ’прывесці сябе ў парадак: прыбрацца, умыцца, прычасацца’ (чэрв., Жыв. сл.). Да чалавек (гл.). Параўн. у адносінах семантыкі вы́людзець (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Тоўк 1 ’толк, карысць, парадак, сэнс’ (Бяльк.). Гл. толк.
Тоўк 2, таўку́нь — пра тоўханне (мсцісл., Нар. лекс.). Гл. таўкці, таўчы.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
неўпарадкава́ны, ‑ая, ‑ае.
1. Не прыведзены ў парадак; пазбаўлены парадку. Неўпарадкаваныя цэны. Неўпарадкаваны чамадан. □ З буфеціка-шафкі выглядала неўпарадкаваная пасуда. Гартны.
2. Не забяспечаны ўсім неабходным; неўладкаваны. Неўпарадкаваны быт. Неўпарадкаванае жыццё.
3. Не прыведзены ў парадак для выгоднага жыцця. Неўпарадкаваны раён горада. □ Да.. [гарадка] не так даўно яшчэ і дабрацца было цяжка: чыгунка далёка, дарогі неўпарадкаваныя. Хадкевіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
◎ Напараджа́ць ’збіраць, рыхтаваць’ (Юрч.). Магчыма, да *параджиць, дзеяслова, які мог быць утвораны ад парадак, парадкаваць пад уплывам нараджаць ’адзяваць, упрыгожваць, рыхтаваць’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
землекарыста́нне, ‑я, н.
Формы, умовы і парадак карыстання зямлёй, якая належыць дзяржаве, калгасам ці прыватным асобам. Новая сістэма землекарыстання. Землекарыстанне калгасаў. Сялянскае землекарыстанне.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)