пазва́ць, ‑заву, ‑завеш, ‑заве; ‑завём, ‑завяце; зак., каго.
Словамі, жэстамі папрасіць, прымусіць падысці, адазвацца; паклікаць. — Пазаві сюды хлопцаў! — сказаў Нічыпар свайму напарніку. Кулакоўскі. — Галаска, цюцік! На, цю, на! На, цю, на! — пазваў я.. [сабаку]. Колас. // і без дап. Звярнуць на сябе чыю‑н. увагу. — Панічыку! — пазвала бабка, толькі што ўвайшоўшы на парог пакойчыка. Мусіць вы, панічок, нядобрае пісьмо атрымалі? Колас. // перан. Заклікаць да чаго‑н. Ды, на шчасце, быў я аднагодак Тых, каго пазваў пярэдні край. Гілевіч. // Запрасіць куды‑н. Пазваць у кіно. Пазваць на вячэру.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
перайгра́ць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае; зак., што.
1. Сыграць што‑н. паўторна, яшчэ раз. Перайграць нанава эцюд.
2. Сыграць усё, многае. Баяніст, чарнавокі хлопец, слесар суседняй МТС, перайграў бадай усе любімыя песні і танцы. Паслядовіч. Мы перайгралі амаль усе вадэвілі А. П. Чэхава: «Юбілей», «Мядзведзь», «Прапанова», «Хірургія». Сяргейчык.
3. без дап. Разм. Сыграць ненатуральна якую‑н. ролю на сцэне, у кіно і пад. Артыст страціў пачуццё меры і перайграў.
4. Разм. Памяняць якое‑н. рашэнне, пастанову; зрабіць інакш, па-свойму. [Гаруноў:] — Ладна, Аксён, перайграйце план асушэння — на кароўнік. Дуброўскі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
пасмяя́цца сов.
1. посмея́ться;
учо́ра я ~мяя́ўся ў кіно́ — вчера́ я посмея́лся в кино́;
2. (з каго, чаго) посмея́ться (над кем, чем); подтруни́ть (над кем, чем); пошути́ть (над кем, чем);
п. з няўда́члівага паляўні́чага — посмея́ться над неуда́чливым охо́тником
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
заду́мацца, ‑аюся, ‑аешся, ‑аецца; зак.
1. Пачаць думаць, разважаць над чым‑н., пра што‑н. Ёсць над чым задумацца. □ Мікола задумаўся над сваім апошнім учынкам. Бядуля. // Аддацца думкам, упасці ў задуменнасць. Задумацца на момант. □ Кастусь сеў пад бярозу на мяккую, як падушка, рудую купіну, задумаўся. Ваданосаў.
2. звычайна з інф. Паказаць, выявіць нерашучасць у чым‑н.; завагацца. Сказана гэта было такім катэгарычным тонам, што я, прызнацца, задумаўся: ехаць ці не. Ляўданскі.
3. безас. каму з інф. Разм. Прыйсці ў галаву; захацецца. Задумалася мне пайсці ў кіно. Задумалася яму пакатацца на лыжах.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
нямы́
1. прил., в разн. знач. немо́й; (исполненный тишины — ещё) безмо́лвный;
н. чалаве́к — немо́й челове́к;
няма́я цішыня́ — нема́я (безмо́лвная) тишина́;
2. в знач. сущ. немо́й;
○ няма́я а́збука — нема́я а́збука;
няма́я ка́рта — нема́я ка́рта;
нямо́е кіно́ — немо́е кино́;
◊ н. як ры́ба — нем (немо́й) как ры́ба
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
куды́, прысл.
1. пыт. У якім напрамку?, у якое месца?
К. едзе аўтобус?
2. пыт. На што? для якой мэты? (разм.).
К. столькі цукру пайшло?
3. неазнач. У якое-н. месца, куды-н. (разм.).
Хлопцы пайшлі ў кіно, а можа, яшчэ к. падаліся.
4. адноснае. Ужыв. ў якасці злучніка:
а) у даданых сказах месца;
б) у даданых дапаўняльных сказах; у даданых азначальных сказах.
К. вецер вее, туды галлё гнецца.
Хто ведае, к. вядзе гэта дарога.
Усе павярнулі галовы ў той бок, к. накіраваўся бацька.
5. у знач. часц. (разм.). У спалучэнні з вышэйшай ступенню прыметнікаў і прыслоўяў абазначае: значна, намнога (разм.).
Гэта сукенка к. лепшая за тую.
6. у знач. часц. Выражае сумненне, немагчымасць чаго-н.
К. мне да вас!
◊
Куды каторы — у розныя бакі разляцецца, разбегчыся.
Куды ні кінь вокам (разм.) — усюды.
Хоць куды (у знач. вык.; разм.) — добры ва ўсіх адносінах, прыгодны да ўсяго.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
ага́ I межд.
1. ага;
а., вось ты дзе! — ага́, вот ты где!;
а., злаві́ў! — ага́, пойма́л!;
2. (при воспоминании, догадке) а, ба; во́т оно́ что, вот в чём де́ло;
а.! успо́мніў! — а! (ба!) вспо́мнил!
ага́ II частица да, ага́;
ты по́йдзеш у кіно́? — Ага́ — ты пойдёшь в кино́? — Да (ага́)
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
заты́м нареч. пото́м; (после этого — ещё) зате́м;
зрабі́, а з. хвалі́ся — сде́лай, а зате́м (пото́м) хва́стайся;
2. (поэтому) потому́, зате́м;
по́йдзем у кіно́? — Я з. і зайшо́ў да цябе́ — пойдём в кино́? — Я потому́ (зате́м) и зашёл к тебе́;
◊ з. што — союз причинный потому́ что;
з. каб — союз цели зате́м что́бы
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
заахво́ціць сов.
1. (да чаго) увле́чь (чем); пристрасти́ть, приохо́тить (к чему);
з. да спо́рту — увле́чь спо́ртом, приохо́тить к спо́рту;
2. поощри́ть;
з. ву́чня — пахвало́й поощри́ть ученика́ похвало́й;
3. (да чаго и с инф.; возбудить желание, интерес) заинтересова́ть (чем); побуди́ть (к чему); соблазни́ть (на что);
з. пайсці́ ў кіно́ — соблазни́ть пойти́ в кино́
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
ува́рваць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае.
Незак. да уварыць.
уварва́ць, ‑рву́, ‑рве́ш, ‑рве́; ‑рвём, ‑рвяце́; зак., што і чаго.
1. Вырваць хуткім рухам невялікую частку чаго‑н. Уварваць жменю сена. // перан. Здабыць, прысвоіць сабе нейкую колькасць чаго‑н. [Уладзік:] — Я грошы не збіраю і не кладу ў паклад. Што ўварву — прагуляю. Крапіва. [Стэфа:] — Усё выведаў [Юхім], усё выглядзеў і з’явіўся. Як груган, каб сабе што ўварваць. Савіцкі.
2. перан. З цяжкасцю вылучыць, выкраіць (пра час). Часамі можна і ўдзень часіну ўварваць. Чорны. У мяне зусім не стала вольнага часу, рэдка калі ўварвеш якую гадзіну, каб пайсці ў кіно ці парк. Ус.
3. Разм. Заставіць каго‑н. патраціць час, энергію, сілы і пад. Колькі ён мне здароўя ўварваў!
4. Укусіць. Сабака ўварваў за нагу.
•••
Уварваць кусок (кавалак) — захапіць сабе частку якога‑н. багацця, атрымаць прыбытак з чаго‑н.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)