Ду́пка ’тупы канец яйка, пушка, пятка’ (Бяльк.). Відавочна, памяншальная форма ад ду́па ’anus’ (гл.), запазычанага з польск. мовы. Метафара. Параўн. і ўкр. дыял. ду́па ’тупы канец яйца’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
роково́й
1. уст. фата́льны, наканава́ны, су́джаны; ракавы́;
2. (гибельный) пагі́бельны;
роково́й исхо́д боле́зни пагі́бельны вы́нік (кане́ц) хваро́бы.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
вы́тупіцца, ‑туліцца; зак.
Стаць тупым. [Цімох] падняў.. [касу] да вачэй, памацаў лязо пальцамі, упэўніўся, што яно вытупілася, і пайшоў у канец пракоса па брусок. Капыловіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Ко́нцам ’абавязкова’ (КЭС, лаг.). Гл. канец.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
капе́ц, -пца́, мн. -пцы́, -пцо́ў, м.
1. Месца для захавання на зіму агародніны.
К. бульбы.
2. Насып са слупам як межавы знак.
На мяжы лесу з полем стаялі капцы.
3. Насып, курган.
4. звычайна мн. Смерць, пагібель, канец (разм.).
Тут яму і капцы.
|| прым. капцо́вы, -ая, -ае (да 1—3 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
кві́та, у знач. вык.
Разм. Канец; усё, даволі; ніякай размовы. — А калі, думаю, крута стане ці што, паставім [бандыта] пад першы дуб і квіта. Лынькоў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
умата́цца, ‑аецца; зак.
1. Разм. Укруціцца, ублытацца ў што‑н. Уматаўся канец вяроўкі ў кола.
2. Намотваючыся, змясціцца. Усе ніткі ўматаліся ў адзін клубок.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
халэ́мус, нескл., м.; у знач. вык.
Разм. Гібель, канец, смерць. Не праціўся лепш Ахрэму: Дасць па карку і — халэмус! Строгі, хай яго багі! Колас.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Гамо́н ’Канец! Прапала!’ (Касп.). Параўн. рус. дыял. смал. гамо́н ’канец, смерць’. Няяснае слова. Магчыма, зыходнае *гомо́н. Параўн. у Даля (паўн. і ўсх.) гомо́н ’спакой, цішыня’ (якое ён сам звязвае з (у)гомонить).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
бал баль, род. ба́лю м.;
бал-маскара́д баль-маскара́д;
◊
кончен бал і кане́ц, вось і ўсё, ско́нчан баль.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)