філасо́фскі, -ая, -ае.
1. гл. філасофія.
2. Уласцівы філосафу (у 2 знач.); спакойны, разважлівы, удумлівы.
Філасофскія адносіны да справы.
3. перан. Глыбакадумны, сур’ёзны (разм.).
Рабіць з філасофскім выглядам.
4. У аснову якога пакладзена глыбокая ідэя (кніжн.).
Філасофская паэма.
○
Філасофскі камень — згодна з уяўленнямі сярэдневяковых алхімікаў, фантастычнае цудадзейнае рэчыва, якое можа ператвараць металы ў золата, вылечваць усе хваробы, вяртаць маладосць і г.д.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
алхі́мія, ‑і, ж.
Сярэдневяковае містычнае вучэнне, якое папярэднічала навуковай хіміі і было накіравана на адшуканне «філасофскага каменя» як цудадзейнага сродку для лячэння ўсіх хвароб, для ператварэння простых металаў у золата і пад.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
жаўціня́, ‑і, ж.
Разм. Тое, што і жаўцізна. Завывала ў топцы полымя, жоўтыя чырвоныя звіваліся вогненныя языкі. Як прымалі самыя нечаканыя абрысы, дзівосныя адценні: ад расплаўленага золата спелай жаўціні аўсянага снапа. Лынькоў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Аўра́н ’расліна Gratiola officinalis’ (Нас., Кіс.), укр. авран, рус. авран. Запазычанне, у якасці крыніцы ўказваюць ням. Aurin, якое з лац. aurum золата’ (Сл. ин. слов. М., 1954, IV выд.), або франц. auron(n)e ’рута, Ruta graveolens’; ’палын, Artemisia abronatum’; ’чарнобыль, Artemisia vulgaris’ (Сл. ин. слов, СПб., 1894).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
гару́шка, ‑і, ДМ ‑шцы; Р мн. ‑шак; ж.
Абл. Невысокая горка, маленькі ўзгорак. Сцежка падымаецца ад саснячку на гарушку. Пташнікаў. Унізе, пад гарушкаю, пераліваецца цераз дарогі і сцежкі растопленае золата нівы. Вялюгін.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
зо́латца, ‑а, н.
1. Ласк. да золата.
2. Тое, што і золатка. — Ха-ха-ха, золатца маё, — смяецца весела Сымоніха, — .. другім чалавекам Сымон зрабіўся; цяпер у мяне не жыццё, а проста рай. Бядуля.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
цюпа́га, ‑і, ДМ ‑пазе, ж.
Горная сякера. Эх, каб ведаў я, хлапчына, Дзе схаваныя ў магнатаў Бочкі поўныя і скрыні Срэбра, золата, дукатаў, — Сваёй востраю цюпагай Я разбіў бы іх, рассыпаў. Танк.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
зро́ду, прысл.
Разм.
1. (пры дзеяслове з адмоўем). Ніколі, ні разу за ўсё жыццё. — Такой пшаніцы мы і, праўда, зроду не бачылі — буйная, спорная, што золата. Краўчанка.
2. Ад самага нараджэння; здаўна. Зроду глухі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
спарахне́лы, ‑ая, ‑ае.
1. Які згніў, ператварыўшыся ў труху. Пахла мохам, грыбамі, спарахнелым дрэвам. Лупсякоў.
2. перан. Састарэлы, драхлы (пра чалавека). [Стары Рыгор:] — Я вось ужо не золата і не серабро, а спарахнелы пень, ледзьве дыхам. Ваданосаў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
шліх, ‑у, м.
Спец. Асадак з зерняў цяжкіх мінералаў, які атрымліваецца пры прамыўцы вадою рыхлых ці здробненых горных народ і руд. // Пясок, які змяшчае ў сабе золата ці плаціну, прамыты і прасеяны для выдалення прымешак.
[Ням. Schlich.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)