Verbum

ГАЎТА́МА,

Гатама, у старажытнаіндыйскай міфалогіі адзін з сямі вялікіх мудрацоў рышы. Гаўтама пракляў Індру, які спакусіў яго жонку Ахаллю. У будызме Гаўтама — імя апошняга зямнога Буды — Шак’ямуні.

т. 5, с. 93

АЭРАСТА́ТЫКА,

раздзел аэрамеханікі, які вывучае раўнавагу газападобных асяроддзяў. Асн. задача аэрастатыкі — даследаванне залежнасці ціску атмасферы ад вышыні, а таксама сілы, якая дзейнічае на целы, што плаваюць у паветры.

т. 2, с. 174

АРБІ́ТР

(лац. arbiter),

1) пасрэднік, член трацейскага суда, арбітража.

2) Спартыўны суддзя, які сочыць за выкананнем правілаў гульняў, спаборніцтваў, ацэньвае іх вынікі і прымае рашэнні ў спрэчных выпадках.

т. 1, с. 458

АКТ ДЫПЛАМАТЫ́ЧНЫ,

пісьмовы тэкст, які ўручаецца або дасылаецца органамі знешніх зносін адной дзяржавы органам знешніх зносін інш. дзяржавы. Найб. пашыраныя акты дыпламатычныя: нота, мемарандум, афіц. ліст, памятная запіска.

т. 1, с. 208

АГА́ЦІЯР,

паводле дравідскай міфалогіі, адзін з ведычных мудрацоў, які прынёс на Пд Індыі тамільскую мову, пазнаную ім ад бога Шывы. Агаціяру прыпісваецца стварэнне першага тамільскага грамат. трактата «Агаціям».

т. 1, с. 73

ГІПАБІЯСФЕ́РА

(ад гіпа... + біясфера),

слой літасферы глыб. 5—6 км, у які жывыя арганізмы трапляюць выпадкова, існуюць часова, але не могуць нармальна жыць і размнажацца (ніжні аналаг парабіясферы).

т. 5, с. 251

АСТА́Н

(перс. вобласць, правінцыя),

адм.-тэр. адзінка ў Іране з 1937. На чале Астана стаіць астандар (ген.-губернатар), які падначальваецца міністру ўнутр. спраў. Астан падзяляецца на некалькі шахрастанаў (раёнаў).

т. 2, с. 43

АКТЫНО́ГРАФ

(ад актына... + ...граф),

прылада для бесперапыннага аўтаматычнага запісу інтэнсіўнасці сонечнай радыяцыі. Складаецца з прыёмніка (часцей тэрмаэл. актынометр), які варочаецца геліястатам за сонцам, і рэгістратара-гальванографа (самапісны высокаадчувальны гальванометр).

т. 1, с. 213

ВЯ́ЧКА СВЯТАСЛА́ВІЧ,

віцебскі князь 12 ст. Сын Святаслава Усяславіча. Меў удзел у Полацкай зямлі (верагодна, Віцебск або частку Віцебскай воласці), праз які ў 1167 прайшлі наўгародскія паслы ў Кіеў.

т. 4, с. 405

ГІДРААГРЭГА́Т

(ад гідра... + агрэгат),

агрэгат, які складаецца з гідраўлічнай турбіны і эл. генератара (гідрагенератара), злучаных агульным валам. Бываюць гарыз. восевыя (да іх адносяцца праматочныя і капсульныя гідраагрэгаты) і вертыкальныя.

т. 5, с. 220