Verbum

ЗВЯ́ЗАНЫ СТАН,

стан сістэмы часціц (цел), пры якім іх адносны рух адбываецца ў абмежаванай прасторы на працягу прамежкаў часу, большых за характэрныя для гэтай сістэмы перыяды. Для ўтварэння З.с. неабходна існаванне сіл прыцяжэння паміж усімі (або асобнымі) часціцамі сістэмы на некат. адлегласцях паміж імі. Прыклады З.с.: элементарныя часціцы (адроны і рэзанансы), ядры атамныя, атамы, малекулы, падвойныя зоркі, зорныя скопішчы, планетныя сістэмы.

т. 7, с. 42

Зямля,

планета Сонечнай сістэмы.

т. 7, с. 130

Марс,

планета Сонечнай сістэмы.

т. 10, с. 130

Меркурый,

планета Сонечнай сістэмы.

т. 10, с. 294

Нептун,

планета Сонечнай сістэмы.

т. 11, с. 289

Уран,

планета Сонечнай сістэмы.

т. 16, с. 248

АДНО́СНЫ РУХ,

рух матэрыяльнага пункта (цела) адносна сістэмы адліку, якая сама рухаецца адносна інш. сістэмы адліку, што ўмоўна прымаецца за нерухомую. Звычайна нерухомая сістэма адліку (K) лічыцца інерцыйнай сістэмай адліку; рухомая сістэма (K′) можа быць інерцыяльнай і неінерцыяльнай. Скорасць і паскарэнне цела адносна сістэмы K′ наз. адноснымі (${\overrightarrow{\mathrm{V}}}_{\mathrm{ад}}$, ${\overrightarrow{\mathrm{a}}}_{\mathrm{ад}}$), адносна сістэмы K — абсалютнымі (${\overrightarrow{\mathrm{V}}}_{\mathrm{аб}}$, ${\overrightarrow{\mathrm{a}}}_{\mathrm{аб}}$), скорасць і паскарэнне сістэмы K′ адносна K — пераноснымі (${\overrightarrow{\mathrm{V}}}_{\mathrm{пер}}$, ${\overrightarrow{\mathrm{a}}}_{\mathrm{пер}}$). У кінематыцы паміж гэтымі велічынямі ўстаноўлена залежнасць: ${\overrightarrow{\mathrm{V}}}_{\mathrm{аб}}={\overrightarrow{\mathrm{V}}}_{\mathrm{ад}}+{\overrightarrow{\mathrm{V}}}_{\mathrm{пер}}$ ; ${\overrightarrow{\mathrm{a}}}_{\mathrm{аб}}={\overrightarrow{\mathrm{a}}}_{\mathrm{ад}}+{\overrightarrow{\mathrm{a}}}_{\mathrm{пер}}+{\overrightarrow{\mathrm{a}}}_{\mathrm{кар}}$ , дзе ${\overrightarrow{\mathrm{a}}}_{\mathrm{кар}}$ — Карыяліса паскарэнне.

т. 1, с. 125

АПЕРАЦЫ́ЙНАЯ СІСТЭ́МА,

комплекс праграм на ЭВМ, якія забяспечваюць усе працэсы пры выкананні любой праграмы карыстальніка. Пастаянна знаходзіцца ў памяці машыны, звязвае ўсе яе вузлы ў адзінае цэлае, забяспечвае эфектыўнае выкарыстанне выліч. сістэмы і шырокі набор паслуг. Складанасць і структура аперацыйнай сістэмы залежаць ад функцый і характарыстык працэсараў, сістэмы камандаў, спосабу размяшчэння праграм у памяці, прыстасаванняў уводу-вываду інфармацыі, метадаў доступу да выліч. сістэмы і інш. Тэарэт. аснову распрацоўкі аперацыйнай сістэмы складаюць графаў тэорыя, масавага абслугоўвання тэорыя і інш. Апаратныя сродкі і матэм. забеспячэнне ствараюцца для пэўнай аперацыйнай сістэмы, якая складаецца са стартавай праграмы (запуск ЭВМ і яе самакантроль; кантролеры знешніх прыстасаванняў), дыспетчара (устанаўлівае чарговасць выканання праграм), рэдактара (работа са структурнымі аб’ектамі), адміністратара (улік часу работы працэсара і выкарыстанне памяці) і інш.

М.П.Савік.

т. 1, с. 424

АНАЛІЗА́ТАРЫ ў біялогіі,

Сенсорныя сістэмы.

т. 1, с. 334

стыль,

устойлівае адзінства вобразнай сістэмы.

т. 15, с. 227