Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

Скарачэнні

хе, выкл.

Разм. Ужываецца для перадачы кароткага жартаўлівага, часам іранічнага смяшку. — Хе, — пасміхаецца бацька. — Большая марока — сад вырасціць, сілу яму даць. Ракітны. [Мяснікоў:] — А дзетак не прыбавілася? [Касач:] — Хе! Чаму не! Гурскі.

хе-хе і хе-хе-хе, выкл.

Ужываецца гукапераймальна для абазначэння нямоцнага смеху.

хедар 1, ‑а, м.

Рабочая частка збожжаўборачнага камбайна.

[Англ. header.]

хедар 2, ‑а, м.

Яўрэйская пачатковая рэлігійная школа для хлопчыкаў.

[Стараж.-яўр.]

хек, ‑а, м.

Марская прамысловая рыба сямейства трасковых.

хема..., хемі...

Першая састаўная частка складаных слоў, якая па значэнню адпавядае словам: «хімія», «хімічны», напрыклад: хемасінтэз, хематрапізм, хемілюмінесцэнцыя.

[Ад грэч. chēmeia.]

хемагенны, ‑ая, ‑ае.

Спец. У выразе: хемагенныя адкладанне — асадкі і пароды, якія ўзніклі шляхам хімічнага асаджэння разнастайных рэчываў з раствору і накаплення іх на дне вадаёмаў.

хемарэцэпцыя, ‑і, ж.

Успрыманне аднаклетачным арганізмам або спецыялізаванымі клеткамі мнагаклетачнага арганізма хімічных раздражняльнікаў, якія прысутнічаюць у знешнім або ўнутраным асяроддзі.

хемасінтэз, ‑у, м.

Спец. Працэс утварэння некаторымі мікраарганізмамі арганічных рэчываў з неарганічных (вуглекіслаты і вады) за кошт хімічнай энергіі.

хематаксіс, ‑у, м.

Спец. Рух прасцейшых арганізмаў пад уплывам змянення канцэнтрацыі хімічных раздражняльнікаў.

хематрапізм, ‑у, м.

Спец. Змена напрамку росту органаў раслін пад уздзеяннем хімічных рэчываў.