ідэальных тыпаў тэорыя

т. 7, с. 169

Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)

ідэа́льны

прыметнік, якасны

адз. мн.
м. ж. н. -
Н. ідэа́льны ідэа́льная ідэа́льнае ідэа́льныя
Р. ідэа́льнага ідэа́льнай
ідэа́льнае		 ідэа́льнага ідэа́льных
Д. ідэа́льнаму ідэа́льнай ідэа́льнаму ідэа́льным
В. ідэа́льны (неадуш.)
ідэа́льнага (адуш.)		 ідэа́льную ідэа́льнае ідэа́льныя (неадуш.)
ідэа́льных (адуш.)
Т. ідэа́льным ідэа́льнай
ідэа́льнаю		 ідэа́льным ідэа́льнымі
М. ідэа́льным ідэа́льнай ідэа́льным ідэа́льных

Крыніцы: krapivabr2012, piskunou2012, prym2009, sbm2012, tsblm1996, tsbm1984.

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2023, актуальны правапіс)

бо́ска-ідэа́льны

прыметнік, якасны

адз. мн.
м. ж. н. -
Н. бо́ска-ідэа́льны бо́ска-ідэа́льная бо́ска-ідэа́льнае бо́ска-ідэа́льныя
Р. бо́ска-ідэа́льнага бо́ска-ідэа́льнай
бо́ска-ідэа́льнае		 бо́ска-ідэа́льнага бо́ска-ідэа́льных
Д. бо́ска-ідэа́льнаму бо́ска-ідэа́льнай бо́ска-ідэа́льнаму бо́ска-ідэа́льным
В. бо́ска-ідэа́льны (неадуш.)
бо́ска-ідэа́льнага (адуш.)		 бо́ска-ідэа́льную бо́ска-ідэа́льнае бо́ска-ідэа́льныя (неадуш.)
бо́ска-ідэа́льных (адуш.)
Т. бо́ска-ідэа́льным бо́ска-ідэа́льнай
бо́ска-ідэа́льнаю		 бо́ска-ідэа́льным бо́ска-ідэа́льнымі
М. бо́ска-ідэа́льным бо́ска-ідэа́льнай бо́ска-ідэа́льным бо́ска-ідэа́льных

Крыніцы: piskunou2012.

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2023, актуальны правапіс)

раманты́зм, -у, м.

1. Кірунак у літаратуры і мастацтве канца 18—1-й палавіны 19 ст., прыхільнікі якога выступалі супраць канонаў класіцызму і сцвярджалі неабходнасць стварэння вобразаў ідэальных герояў і пачуццяў, выкарыстоўваючы гістарычныя і народна-паэтычныя тэмы.

2. Мастацкі метад, у якім першаступеннае значэнне адводзіцца суб’ектыўнай пазіцыі мастака ў адносінах да з’яў жыцця і паказу высокага прызначэння чалавека.

3. Настрой думак, светаадчуванне, прасякнутыя ідэалізацыяй рэчаіснасці, летуценнай сузіральнасцю.

|| прым. раманты́чны, -ая, -ае.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

эйдэ́тыка

(гр. eidetikos = які ведае)

ідэалістычнае вучэнне аб «ідэальных формах» з’яў свядомасці, якія разглядаюцца па-за сувяззю з аб’ектыўнай рэальнасцю.

Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г., часткова)

эмерджэ́нтны

(англ. emergence = узнікненне, ад лац. emergere = з’яўляцца);

э-ая эвалюцыя — ідэалістычная канцэпцыя, якая разглядае развіццё як скачкападобны працэс, пры якім узнікненне новых якасцей абумоўлена ўмяшаннем ідэальных сіл.

Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г., часткова)

ВАН-ДЭР-ВА́АЛЬСА СІ́ЛЫ,

сілы ўзаемадзеяння паміж электрычна нейтральнымі малекуламі ці атамамі. Маюць эл. прыроду. Складаюцца з сіл адштурхоўвання і прыцяжэння: на вельмі малых адлегласцях паміж малекуламі дзейнічаюць сілы адштурхоўвання, якія з павелічэннем адлегласці змяняюцца сіламі прыцяжэння. Вызначаюць існаванне вадкасцяў і малекулярных крышталёў, адрозненне рэальных газаў ад ідэальных; праяўляюцца ў розных фіз. з’явах. Гл. Міжмалекулярнае ўзаемадзеянне.

т. 3, с. 502

Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)

АВАГА́ДРА ЗАКО́Н,

адзін з асноўных законаў малекулярнай фізікі, паводле якога ў роўных аб’ёмах ідэальных газаў пры аднолькавых т-ры і ціску змяшчаецца аднолькавая колькасць малекул. Адкрыты А.Авагадра ў 1811. З Авагадра закона вынікае, што пры аднолькавых т-ры і ціску 1 моль кожнага ідэальнага газу займае аднолькавы аб’ём. роўны пры нармальных умовах 22,4∙10​-3 м³, ці 22,4 л, а шчыльнасці газаў прама прапарцыянальныя іх малекулярным масам.

т. 1, с. 57

Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)

АВАГА́ДРА

(Avogadro) Амедэо (9.8.1776, г. Турын — 9.7.1856),

італьянскі фізік і хімік. Атрымаў юрыд. адукацыю, самастойна вывучаў хімію, фізіку і матэматыку. Чл.-кар. (1804), ардынарны акад. (1819) АН у Турыне. У 1820—22 і 1834—50 праф. фізікі Турынскага ун-та. Прапанаваў гіпотэзу (1811), паводле якой малекулы газаў складаюцца з аднаго або некалькіх атамаў (гэтая думка выказана на 70 гадоў раней М.В.Ламаносавым). Сфармуляваў адзін з асн. законаў ідэальных газаў (гл. Авагадра закон), прапанаваў метад вызначэння атамных і малекулярных масаў. Імем Авагадра наз. Авагадра пастаянная.

Літ.:

Быков Г.В. Амедео Авогадро. М., 1970.

т. 1, с. 57

Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)

АДЫЯБА́ТНЫ ПРАЦЭ́С

(ад грэч. adiabatos непераходны, запёрты),

тэрмадынамічны працэс, які адбываецца без цеплаабмену паміж тэрмадынамічнай сістэмай і навакольным асяроддзем. Працякае ў сістэме з цеплаізалявальнай (адыябатнай) абалонкай ці без яе пры ўмове, што працэс працякае настолькі хутка, што цеплаабмен можна не ўлічваць (напр., пры выбуху, распаўсюджванні гуку). Адыябатным працэсам лічацца многія атм. працэсы (напр., узыходны і сыходны рух паветра ў антыцыклонах і інш.).

На дыяграме адлюстроўваецца крывой — адыябатай, якая мае найб. просты выгляд для ідэальных газаў (гл. рыс.) і падпарадкоўваецца ўраўненню pv​γ = const, дзе p — ціск газу, v — яго аб’ём, γ = Cp/Cv» — паказчык адыябаты, Cр і Cv» — цеплаёмістасці газу пры ізабарным і ізахорным працэсах адпаведна.

т. 1, с. 144

Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)