шале́
назоўнік, агульны, неадушаўлёны, неасабовы, ніякі род, нескланяльны
|
адз. |
мн. |
| Н. |
шале́ |
шале́ |
| Р. |
шале́ |
шале́ |
| Д. |
шале́ |
шале́ |
| В. |
шале́ |
шале́ |
| Т. |
шале́ |
шале́ |
| М. |
шале́ |
шале́ |
Крыніцы:
nazounik2008,
piskunou2012,
sbm2012,
tsbm1984.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)
шале́, нескл., н.
Невялікі сялянскі дом у гарах Швейцарыі. // Невялікая дача тыпу такога дома.
[Фр. chalet.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
шале́
(фр. chalet)
1) невялікі сялянскі дом у гарах Швейцарыі;
2) невялікі загарадны дом у некаторых замежных краінах.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)
ша́л
назоўнік, агульны, неадушаўлёны, неасабовы, мужчынскі род, 1 скланенне
|
адз. |
| Н. |
ша́л |
| Р. |
ша́лу |
| Д. |
ша́лу |
| В. |
ша́л |
| Т. |
ша́лам |
| М. |
ша́ле |
Крыніцы:
krapivabr2012,
nazounik2008,
piskunou2012,
sbm2012,
tsblm1996,
tsbm1984.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)
шал, -у, М -е, м.
1. Псіхічны стан чалавека, ахопленага вялікім гневам, узбуджэннем, шаленствам; раз’юшанасць.
Чалавек быў у шале і ні на што не зважаў.
2. мн. -ы, -аў. Гарэзлівасць, свавольства; гулянка.
Спыніце свае шалы.
Ад чужога шалу ў галаве круціцца.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
Swiss2 [swɪs] adj. швейца́рскі;
Swiss cheese швейца́рскі сыр;
a Swiss cottage до́мік у швейца́рскім сты́лі, шале́
Англійска-беларускі слоўнік (Т. Суша, 2013, актуальны правапіс)
chalet [ˈʃæleɪ] n.
1. шале́ (драўляны домік у гарах з крутым пахілым дахам)
2. да́ча, катэ́дж у швейца́рскім сты́лі
Англійска-беларускі слоўнік (Т. Суша, 2013, актуальны правапіс)
сурма́ 1, ‑ы, ж.
1. Хімічны элемент, серабрыста-белы метал, ужываецца ў тэхніцы і медыцыне. Сплавы сурмы.
2. Уст. Чорная фарба для валасоў, броваў і пад.
сурма́ 2, ‑ы; мн. сурмы, ‑аў; ж.
Старажытны ўкраінскі народны музычны інструмент у выглядзе доўгай драўлянай трубы, які выкарыстоўваўся пераважна як сігнальны. Дзесьці ў шале коні Скачуць перад боем, І ў стэп[е] рыдаюць Сурмы за сялом. Трус.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
ДЗЮ БЕЛЕ́ (Du Bellay) Жаашэн
(1522, Лірэ, каля г. Шале, Францыя — 1.1.1560),
французскі паэт. Адзін з кіраўнікоў літ. групы «Плеяда», у маніфесце якой «Абарона і праслаўленне французскай мовы» (1549) сфармуляваў шляхі абнаўлення франц. паэзіі — заснаванне новых жанраў, узбагачэнне моўных сродкаў, наследаванне ант. паэтам і інш. Аўтар зб. санетаў «Аліва» (1549—50) і зб. од «Лірычныя вершы» (1549). У 1553—57 жыў у Рыме, дзе стварыў свае лепшыя зб-кі санетаў «Старажытнасці Рыма» і «Шкадаванні», зб. од і элегій «Сельскія гульні» (усе апубл. 1558), якія перадаюць італьян. ўражанні паэта — яго адмоўнае стаўленне да каталіцкага Рыма, погляд на гісторыю развіцця чалавецтва, асуджэнне войнаў, туга па радзіме.
Тв.:
Рус. пер. — у кн.: Поэзия Плеяды. М., 1984.
Літ.:
Виппер Ю.Б. Поэзия Плеяды. М., 1976.
т. 6, с. 127
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
ВАНДЭ́ЙСКІЯ ВО́ЙНЫ,
антырэспубліканскія мяцяжы раялістаў у зах. ч. Францыі ў час Французскай рэвалюцыі 1789—99. Назва ад дэпартамента Вандэя — гал. цэнтра раялістаў. Пачаліся ў сак. 1793 у гіст. абласцях Брэтань, Анжу, Пуату пасля выдання дэкрэта Канвента ад 24.2.1793 аб прызыве ў армію 300 тыс. чал. Удзельнікі — дваранства, духавенства, частка сялян. У маі—чэрв. 1793 мяцежнікі занялі гарады Туар, Фантэнэ, Анжэ, Самюр, 29 чэрв. пацярпелі паражэнне каля г. Нант. У кастр. 1793 рэсп. войскі разбілі вандэйцаў каля г. Шале. Вандэйцы рушылі на Пн, за Луару, але, пацярпеўшы няўдачу каля Гранвіля, павярнулі назад і 12 і 23 снеж. былі разбіты каля гарадоў Ле-Ман і Саўнэ. На дапамогу мяцежнікам у ліп. 1795 англ. флот высадзіў у Брэтані атрад франц. эмігрантаў, які таксама быў разбіты рэсп. войскамі ген. Л.Л.Гоша. Спробы новых мяцяжоў адбыліся ў 1799, 1813, 1815, 1832. У ходзе вандэйскіх войнаў з абодвух бакоў загінула больш за 600 тыс. чал.
У.Я.Калаткоў.
т. 3, с. 502
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)