Беларуская Савецкая Энцыклапедыя (1969—76, паказальнікі; правапіс да 2008 г., часткова)
хра́бры
прыметнік, якасны
|
адз. |
мн. |
| м. |
ж. |
н. |
- |
| Н. |
хра́бры |
хра́брая |
хра́брае |
хра́брыя |
| Р. |
хра́брага |
хра́брай хра́брае |
хра́брага |
хра́брых |
| Д. |
хра́браму |
хра́брай |
хра́браму |
хра́брым |
| В. |
хра́бры (неадуш.) хра́брага (адуш.) |
хра́брую |
хра́брае |
хра́брыя (неадуш.) хра́брых (адуш.) |
| Т. |
хра́брым |
хра́брай хра́браю |
хра́брым |
хра́брымі |
| М. |
хра́брым |
хра́брай |
хра́брым |
хра́брых |
Крыніцы:
krapivabr2012,
piskunou2012,
prym2009,
sbm2012,
tsblm1996,
tsbm1984.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)
хра́бры хра́брый;
◊ па́сці сме́рцю ~рых — пасть сме́ртью хра́брых
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
ВАЛЬКІ́РЫІ,
у скандынаўскай міфалогіі ваяўнічыя дзевы, якія падпарадкоўваюцца Одзіну, па яго волі вырашаюць зыход бітвы і ўдзельнічаюць у размеркаванні перамог і смерцяў. Храбрых воінаў, якія загінулі ў баях, яны адносяць у вальхалу і там прыслужваюць ім. Вобраз валькірый выкарыстаў Р.Вагнер (опера «Валькірыя»).
т. 3, с. 492
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
хра́бры, ‑ая, ‑ае.
Які вызначаецца храбрасцю; смелы, мужны. Гэта быў чалавек вельмі вынослівы, спрытны і храбры, што называецца сарві-галава, весялун, добры хаўруснік і забіяка. Алешка. Мой продак быў надзвычай смелы, Надзвычай храбры продак мой Супроць чужынцаў азвярэлых З дубінкаю ішоў у бой. Жычка. / у знач. наз. хра́бры, ‑ага, м. Часцей, часцей прыпамінай Імёны паўшых смерцю храбрых За родны край, наш мілы край. Гілевіч. // Які сведчыць аб храбрасці, выражае храбрасць. Храбры ўчынак.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
АЛІГЕ́Р Маргарыта Іосіфаўна
(7.10.1915, г. Адэса — 1.8.1992),
рус. паэтэса. Вучылася ў Літ. ін-це імя Горкага (1934—37). Першы зб. «Год нараджэння» (1938). Вершы і паэмы часоў Вял. Айч. вайны склалі кнігі «Памяці храбрых» (1942), «Лірыка» (1943), «Вершы і паэмы» (1944); за паэму «Зоя» Дзярж. прэмія СССР 1943. Аўтар зб-каў «Ленінскія горы» (1953), «Сіні час» (1970), «Чвэрць стагоддзя» (1981), кніг нарысаў «Вяртанне ў Чылі» (1966); успамінаў «Сцяжынка ў жыце. Пра паэзію і паэтаў» (1980). Асаблівасці паэзіі Алігер: строгасць верша і думкі, увага да духоўнага свету чалавека, жывыя размоўныя інтанацыі. Выдала кн. перакладаў «Вялізны свет» (1968).
Тв.:
Собр. соч. Т. 1—3. М., 1984—85.
т. 1, с. 256
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
узры́ў, ‑рыву, м.
1. Хімічны распад рэчыва і ўтварэнне нагрэтых газаў, якія суправаджаюцца моцным гукам і разбурэннем чаго‑н.; выбух. Гэта тут грымелі ўзрывы аманалу, а цяпер спакой і толькі блакітныя дыябазавыя сцены .. сведчаць пра тое, з якімі цяжкасцямі быў збудаваны гэты шлюз. Галавач. // Выбух, выбуховая хваля. Паветра раздзерлі гулкія, цяжкія ўзрывы — некалькі .. гранат разнеслі .. сцены штабнога дом[а]. Лынькоў. Нібы вогненнае рэха, частыя ўзрывы трэслі аэрадром. Шахавец.
2. Разбурэнне, знішчэнне чаго‑н. выбуховым рэчывам. — Хто з вас возьмецца за ўзрыў завода? — паставіў пытанне Паддубны. Пестрак. [Кацярына] загінула смерцю храбрых пры выкананні складанага задання па ўзрыву чыгуначнага моста. Кавалёў.
3. перан. Раптоўнае бурнае праяўленне чаго‑н. [Барташэвіч] .. валіўся на брызент, ажно грымела падлога, а ў зале выбухаў новы ўзрыў весялосці. Карпюк.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
смерць ж., прям., перен. смерть;
сваёй ~цю памёр — свое́й сме́ртью у́мер;
с. непазбе́жна — смерть неизбе́жна;
○ кліні́чная с. — клини́ческая смерть;
◊ пыта́нне жыцця́ або́ ~ці — вопро́с жи́зни и́ли сме́рти;
да ~ці — до сме́рти;
бле́дны (бе́лы) як с. — бле́дный как смерть;
памі́ж жыццём і сме́рцю — ме́жду жи́знью и сме́ртью;
не на жыццё, а на с. — не на жизнь, а на́ смерть;
глядзе́ць ~ці ў во́чы — смотре́ть сме́рти в глаза́;
пры ~ці — при́ смерти;
на валасо́к ад ~ці — на волосо́к от сме́рти;
то́лькі па с. пасыла́ць — (каго) то́лько за сме́ртью посыла́ть (кого);
пе́рад ~цю не нады́хаешся — посл. пе́ред сме́ртью не нады́шишься;
па́сці ~цю хра́брых — поги́бнуть (пасть) сме́ртью хра́брых;
тры чвэ́рці да ~ці — дыша́ть на ла́дан;
саба́ку — саба́чая с. — погов. соба́ке — соба́чья смерть;
ко́шцы жа́ртачкі, а мы́шцы с. — посл. ко́шке игру́шки, а мы́шке смерть
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
свяшчэ́нны, ‑ая, ‑ае.
1. Які ўспрымаецца як святасць, прызнаецца боскім. Старажытныя грэкі любілі дэльфінаў, лічылі іх свяшчэннымі жывёламі, якія знаходзяцца пад апекай марскога бога. В. Вольскі. // Які звязаны з рэлігійным абрадам, з рэлігійным культам, які мае адносіны да набажэнства. Свяшчэнны абрад. Свяшчэнныя кнігі. Свяшчэннае абмыванне. □ [Поп:] — А што я пажартаваў словам, успомніўшы свяшчэннае пісанне, дык у царкве — я свяшчэннаслужыцель, а тут — я такі самы чалавек, як і ўсе. Чорны.
2. Які ажыццяўляецца ў інтарэсах рэлігіі, апраўдваецца рэлігіяй. Свяшчэнныя войны.
3. перан. Асабліва дарагі, запаветны, высокааўтарытэтны. [Самарскі сцяг] з’яўляецца свяшчэннай рэліквіяй. «Маладосць». Прыслухоўваўся да свяшчэннага шэлесту старонак запаветных кніг. Гарбук.
4. Высакародны, чысты, узвышаны. Словы ўспомні свяшчэннай прысягі: Жыць і памерці — за родны свой край! Глебка. Наводчык загінуў смерцю храбрых, да канца выканаўшы свой свяшчэнны абавязак перад Радзімай. «Полымя». Дзе б Радзіма мяне не паставіла, Ці варштаты, ці сшыткі рабіць, Доўг свяшчэнны мой — працу любіць: Ёсць закон, залатое ёсць правіла — У жыцці не бывае драбніц! Непачаловіч. // Такі, які вядзецца з вызваленчай мэтай (пра вайну, бой і пад.). Свяшчэнны бой. Свяшчэнная вайна.
5. Недатыкальны, непарушны. Савецкія Узброеныя Сілы зорка ахоўваюць свяшчэнныя рубяжы нашай Радзімы, стваральную працу будаўнікоў камунізма. «Звязда».
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
смерть прям., перен. смерць, род. сме́рці ж.;
свое́й сме́ртью у́мер сваёй сме́рцю памёр;
◊
вопро́с жи́зни и сме́рти пыта́нне жыцця́ і сме́рці;
до́ смерти да сме́рці;
до́ смерти спать хо́чется да сме́рці спаць хо́чацца;
бле́дный как смерть бле́дны (бе́лы) як смерць;
ме́жду жи́знью и сме́ртью паміж жыццём і сме́рцю;
не на жизнь, а на смерть не на жыццё, а на смерць;
при́ смерти пры сме́рці;
найти́ свою́ смерть знайсці́ сваю́ сме́рць;
на волосо́к от сме́рти на валасо́к ад сме́рці;
его́ то́лько за сме́ртью посыла́ть яго то́лькі па смерць пасыла́ць;
пе́ред сме́ртью не нады́шишься пе́рад сме́рцю не нады́хаешся;
поги́бнуть (пасть) сме́ртью хра́брых загі́нуць сме́рцю хра́брых;
смотре́ть сме́рти в глаза́ глядзе́ць сме́рці ў во́чы;
на миру́ и смерть красна́ посл. на лю́дзях і паме́рці не стра́шна;
двум смертя́м не быва́ть, а одно́й не минова́ть посл. двум сме́рцям не быць, а адно́й не міну́ць; раз паміра́ць.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)