усу́нуцца

дзеяслоў, непераходны, закончанае трыванне, зваротны, 1-е спражэнне

Будучы час
адз. мн.
1-я ас. усу́нуся усу́немся
2-я ас. усу́нешся усу́нецеся
3-я ас. усу́нецца усу́нуцца
Прошлы час
м. усу́нуўся усу́нуліся
ж. усу́нулася
н. усу́нулася
Загадны лад
2-я ас. усу́нься усу́ньцеся
Дзеепрыслоўе
прош. час усу́нуўшыся

Крыніцы: dzsl2007, krapivabr2012, piskunou2012, sbm2012, tsblm1996, tsbm1984.

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)

усу́нуцца, -нуся, -нешся, -нецца; -нься; зак., у што.

1. Прасунуцца ўнутр чаго-н., паказацца ў чым-н.

У дзверы ўсунулася галава хлопчыка.

2. Уваліцца, трапіць у што-н. (разм.).

У. ў студню.

3. Увайсці павольна, ледзь перастаўляючы ногі (разм.).

У хату ўсунулася старая жанчына.

4. Умяшацца, ублытацца ў што-н. (разм.).

У. ў спрэчку.

|| незак. усо́ўвацца, -аюся, -аешся, -аецца.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

усу́нуцца сов.

1. вдви́нуться; всу́нуться;

2. вде́ться;

3. разг. ввали́ться, попа́сть;

у. ў сту́дню — ввали́ться (попа́сть) в коло́дец;

4. прост. ввали́ться, войти́;

5. прост. вмеша́ться

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

усу́нуцца, ‑нуся, ‑нешся, ‑нецца; зак.

1. Прасунуцца ўнутр чаго‑н. Дзверы нясмела адчыніліся, і ў пакой усунулася кепачка з пакамечаным брылём, а потым худы хлапечы твар. Арабей. Мала, зусім мала часу спатрэбілася Крукаву на тое, каб праз адчыненыя дзверцы ўсунуцца ў топку, паставіць на сваё месца каласнік. Васілёнак. // Улезці, паказацца ў чым‑н. Час ад часу ў вокны ўсунецца твар, як крэйда, збялелы, паглядзіць і расплывецца дзесьці ў цемені камеры. Нікановіч.

2. Разм. Уваліцца, праваліцца куды‑н. Бацька сказаў, нібы адгадаўшы маю думку: — Мабыць, усунуўся нехта ў багну.. І чорт яго пагнаў, не праведаўшы дарогі!.. Кулакоўскі. // Трапіць, папасці ў што‑н. А Якава збракавалі!.. Па вачах не падышоў і руку некалі зламаў. .. Мабыць, у машыну ўсунуўся, калі ў дэпо рабіў. Чарнышэвіч. Міша сігануў праз канаву, усунуўся адным ботам у глыбокую гразь, потым ускраем балацявіны абагнуў Нятрэсеў хутар з тыльнага боку. Арочка. // Утапіцца. Было іх, рэчак, часамі на ноч і па дзве, і па тры. Але такой шырокай не было. І так яны, хлопцы, яшчэ не сядзелі. — Я паплыву прыганю [лодкі], — сказаў Алесь. — Усунешся яшчэ. Брыль.

3. Разм. Увайсці куды‑н. павольна, ледзь перастаўляючы ногі. У карчму не ўвайшоў, а неяк цішком, прыгнуўшыся, усунуўся Апанас Хмель. Пестрак. Рыпнулі дзверы, і ў адрыну ўсунуўся Мікіта, Ігнасёў аднагодак. Чарнышэвіч. З гэтымі словамі ў пакой усунулася.. мажная кабеціна, пудоў на дзесяць вагою. Дубоўка.

4. Разм. Умяшацца, ублытацца ў што‑н. Справа магла наблізіцца да нейкага кампрамісу, але ў аркестроўку ўсунуўся Ядловец і.. перарваў дыспут. Шынклер.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

усу́нуцца

1. éinschiebbar sein, sich (hin)éinschieben lássen*;

шуфля́да лёгка ўсу́нулася die Schúblade ließ sich leicht (hin)éinschieben;

2. (прасунуцца, уцягнуцца) dúrchgezogen [dúrchgeschoben] wérden, sich éinfádeln lássen*;

3. (трапіць, праваліцца куды-н.) hinéinfallen* vi (s), (hín)geraten* vi (s), gelángen vi (s);

4. разм. (уваліцца, увайсці) heréinplatzen vi (s) (у напрамку да таго, хто гаворыць); hinéinstürzen vi (s) (у напрамку ад таго, хто гаворыць);

усу́ну ў ха́ту ins Haus stürzen

Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс) 

усо́ўвацца гл. усунуцца.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

вдви́нуться усу́нуцца.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

усо́ўвацца, ‑аюся, ‑аешся, ‑аецца; незак.

1. Незак. да усунуцца (у 1, 3 і 4 знач.).

2. Зал. да усоўваць.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

wsunąć się

зак. усунуцца

Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)

всу́нуться прост.

1. (просунуться, вдвинуться) усу́нуцца;

2. (вмешаться) ублы́тацца.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)