упа́рыцца

дзеяслоў, непераходны, закончанае трыванне, зваротны, 2-е спражэнне

Будучы час
адз. мн.
1-я ас. упа́руся упа́рымся
2-я ас. упа́рышся упа́рыцеся
3-я ас. упа́рыцца упа́рацца
Прошлы час
м. упа́рыўся упа́рыліся
ж. упа́рылася
н. упа́рылася
Загадны лад
2-я ас. упа́рся упа́рцеся
Дзеепрыслоўе
прош. час упа́рыўшыся

Крыніцы: dzsl2007, krapivabr2012, piskunou2012, sbm2012, tsblm1996, tsbm1984.

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)

упа́рыцца, -руся, -рышся, -рыцца; зак.

1. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Дайсці да гатоўнасці ў выніку парання.

Буракі ўпарыліся.

2. Спацець ад напружанай дзейнасці, цяжкай працы.

У. на рабоце.

3. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Пра каня: пакрыцца потам, узмыліцца ад гонкі.

Конь упарыўся.

|| незак. упа́рвацца, -аюся, -аешся, -аецца.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

упа́рыцца сов., в разн. знач. упа́риться; (сильно устать — ещё) запа́риться; (покрыться потом — ещё) вспоте́ть; (о лошади — ещё) взмы́литься;

агаро́дніна до́бра ўпа́рылася — о́вощи хорошо́ упа́рились;

у. на рабо́це — упа́риться (запа́риться) на рабо́те;

конь ~рыўся — ло́шадь упа́рилась (взмы́лилась)

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

упа́рыцца, ‑руся, ‑рышся, ‑рыцца; зак.

1. Дайсці да гатоўнасці ў выніку парання. Буракі добра ўпарыліся. □ Выме [баба] чыгунок цёплай вады з печы, укіне пучок травы, пакрые чыгунок зверху скавародкай, каб лепш упарылася тое зелле. Паўлаў.

2. Спацець ад напружанай дзейнасці, цяжкай працы; вельмі стаміцца. Пакуль выкінулі гной з кароўніка ды пакідалі вазы, — упарыліся. Ермаловіч. — А няхай ты скісні! Замарыў мяне, аж лабаціна ўпарылася, — гаворыць Янка і выцірае хустачкаю лоб. Колас. [Ігнат Пятровіч:] — Не крой душы, Вася.. Дапамажы перанесці ў машыну рэчы. Упарыўся адзін... Шашкоў. // Узмыліцца. Упарыліся коні ад шпаркага бегу.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

упа́рыцца разм. sich ábhetzen, ins Schwítzen geráten*, in Schwéiß gebádet sein

Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс) 

упа́рвацца, ‑аюся, ‑аешся, ‑аецца.

Незак. да упарыцца.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

угрэ́цца, -э́юся, -э́ешся, -э́ецца; зак. (разм.).

1. Сагрэцца, нагрэцца.

Зямля ўгрэецца — хутчэй зерне ўзыдзе.

2. Успацець, упарыцца, вельмі ўтаміцца.

Конь угрэўся.

|| незак. уграва́цца, -а́юся, -а́ешся, -а́ецца.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

упа́риться в разн. знач. упа́рыцца;

ка́ша упа́рилась ка́ша ўпа́рылася;

упа́риться на рабо́те упа́рыцца на рабо́це.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

взмы́литься

1. разг. намы́ліцца, узмы́ліцца;

2. (о лошади) упа́рыцца, запе́ніцца.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

угрэ́цца, угрэюся, угрэешся, угрэецца; зак.

Разм.

1. Сагрэцца, пагрэцца. Так [Парамон] устыў, што і на гарачай печы не мог угрэцца. Лобан. Угрэецца зямля — хутчэй [зерне] узыдзе і ўраджай будзе. Савіцкі.

2. Успацець, упарыцца; вельмі ўтаміцца. [Ніна] спяшалася і праз якую гадзіну добра ўгрэлася, але не спынілася, каб перадыхнуць, а толькі на хаду расшпіліла кажушок. Шчарбатаў.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)