тра́хаць
дзеяслоў, пераходны/непераходны, незакончанае трыванне, незваротны, 1-е спражэнне
| Цяперашні час |
|---|
|
адз. |
мн. |
| 1-я ас. |
тра́хаю |
тра́хаем |
| 2-я ас. |
тра́хаеш |
тра́хаеце |
| 3-я ас. |
тра́хае |
тра́хаюць |
| Прошлы час |
|---|
| м. |
тра́хаў |
тра́халі |
| ж. |
тра́хала |
| н. |
тра́хала |
| Загадны лад |
|---|
| 2-я ас. |
тра́хай |
тра́хайце |
| Дзеепрыслоўе |
|---|
| цяп. час |
тра́хаючы |
Крыніцы:
dzsl2007,
krapivabr2012,
piskunou2012,
sbm2012,
tsblm1996,
tsbm1984.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)
тра́хаць несов., разг. сту́кать, тра́хать, шара́хать
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
тра́хаць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае.
Незак. да трахнуць.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
тра́хнуць, -ну, -неш, -не; -ні; зак. (разм.).
1. Моцна, з сілай стукнуць каго-, што-н. або чым-н.
Т. кулаком па спіне.
2. Выстраліць; забіць, застрэліць.
Т. з вінтоўкі.
Трахнулі двух ваўкоў.
|| незак. тра́хаць, -аю, -аеш, -ае.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
Тра́хаць ‘гучна біць; ламаць з трэскам’, ‘трашчаць, ламацца’ (Нас.), ‘рэзка адрывіста грымець, бухаць’ (Юрч. Сін.), ‘трэсці’ (ТС), ‘трашчаць’ (Байк. і Некр.), ‘страляць’ (ТС), ‘стукаць, грукаць дзвярыма’, ‘балбатаць’ (Ян.); тра́хнуць ‘моцна, з сілай стукнуць каго-небудзь’, ‘выстраліць па кім-небудзь’, ‘застрэліць’ (ТСБМ), ‘трэснуць’ (Нас., Ласт., Байк. і Некр.), ‘стукнуць, упасці’ (ТС), ‘стукнуць (пра гром)’, ‘раптоўна пабегчы, ірвануцца’ (Мат. Маг.), тря́хнуць ‘стукнуць каго-небудзь чым-небудзь’ (Бяльк.); тра́хнуті ‘ўдарыць’ (Вруб.); сюды ж вытворныя ад траха́т ‘трэск’ трахата́ць ‘ламаць, крышыць’ (гродз., ЖНС), трахаце́ць ‘дрыжаць, трашчаць’ (Сл. ПЗБ); таксама тра́ханне, трахканне ‘грукат’, тра́ханнік, тра́хканнік ‘той, хто грукоча’ (Юрч. СНЛ). Утварэнні на базе гукапераймальнага трах, гл.
Траха́ць ‘трэсці’ (ТС), трахану́ць ‘страсянуць’ (Нас.; брасл., Сл. ПЗБ), ‘растрэсці (гной)’, ‘затрэсціся ад холаду’ (Юрч. СНЛ), трыхану́ць ‘страсянуць’ (Бяльк.), тріхану́ць ‘калатнуць; зрабіць вобыск’ (Юрч.). Фасмер (4, 113) мяркуе, што рус. тряхну́ть і тряха́ть з’яўляюцца новаўтварэннямі ад трясти́ ‘трэсці’; таксама Брукнер (579) польск. trząchąć адносіць да trząść ‘трэсці’. Параўн. паралельнае траса́ць, гл. трэсці.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
тра́хать несов., разг. тра́хаць; сту́каць.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
тарара́хать несов., разг.
1. (грохотать) тарара́хаць;
2. (ударять) тра́хаць;
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
шара́хать несов.
1. (ударять, стрелять) разг. сту́каць, тра́хаць, шара́хаць, жа́хаць;
2. см. шара́хаться;
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
Тро́хаць (тро́хъць), тро́хнаць (тро́хнъць) ‘тузаць, трэсці’, ‘круціць, ківаць, махаць’ (мёрск., Нар. сл.). Да траха́ць (гл.) з заменай а > о пад націскам, новаўтварэнні ад трэсці (параўн. Фасмер, 4, 113).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Трахіна́ ‘багна’ (Мат. Гом.). Параўн. арэальна блізкае ўкр. чарніг. тряхли́на ‘тс’ (Чарапанава, Геогр.), якое на фоне дыялектнага трасіна́ дэманструе варыянтнасць с/х. Пра адпаведную з’яву ў беларускай мове гл. Сабалеўскі, РФВ, 64, 3–4, 102. Да траха́ць ‘трэсці’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)