татарскае - Пошук

татарскае мыла

Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)

тата́рскі

прыметнік, адносны

	адз.			мн.
	м.	ж.	н.	-
Н.	тата́рскі	тата́рская	тата́рскае	тата́рскія
Р.	тата́рскага	тата́рскай тата́рскае	тата́рскага	тата́рскіх
Д.	тата́рскаму	тата́рскай	тата́рскаму	тата́рскім
В.	тата́рскі (неадуш.) тата́рскага (адуш.)	тата́рскую	тата́рскае	тата́рскія (неадуш.) тата́рскіх (адуш.)
Т.	тата́рскім	тата́рскай тата́рскаю	тата́рскім	тата́рскімі
М.	тата́рскім	тата́рскай	тата́рскім	тата́рскіх

Крыніцы: piskunou2012, prym2009, sbm2012, tsblm1996, tsbm1984.

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)

кры́мска-тата́рскі

прыметнік, адносны

	адз.			мн.
	м.	ж.	н.	-
Н.	кры́мска-тата́рскі	кры́мска-тата́рская	кры́мска-тата́рскае	кры́мска-тата́рскія
Р.	кры́мска-тата́рскага	кры́мска-тата́рскай кры́мска-тата́рскае	кры́мска-тата́рскага	кры́мска-тата́рскіх
Д.	кры́мска-тата́рскаму	кры́мска-тата́рскай	кры́мска-тата́рскаму	кры́мска-тата́рскім
В.	кры́мска-тата́рскі (неадуш.) кры́мска-тата́рскага (адуш.)	кры́мска-тата́рскую	кры́мска-тата́рскае	кры́мска-тата́рскія (неадуш.) кры́мска-тата́рскіх (адуш.)
Т.	кры́мска-тата́рскім	кры́мска-тата́рскай кры́мска-тата́рскаю	кры́мска-тата́рскім	кры́мска-тата́рскімі
М.	кры́мска-тата́рскім	кры́мска-тата́рскай	кры́мска-тата́рскім	кры́мска-тата́рскіх

Крыніцы: piskunou2012.

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)

манго́ла-тата́рскі

прыметнік, адносны

	адз.			мн.
	м.	ж.	н.	-
Н.	манго́ла-тата́рскі	манго́ла-тата́рская	манго́ла-тата́рскае	манго́ла-тата́рскія
Р.	манго́ла-тата́рскага	манго́ла-тата́рскай манго́ла-тата́рскае	манго́ла-тата́рскага	манго́ла-тата́рскіх
Д.	манго́ла-тата́рскаму	манго́ла-тата́рскай	манго́ла-тата́рскаму	манго́ла-тата́рскім
В.	манго́ла-тата́рскі (неадуш.) манго́ла-тата́рскага (адуш.)	манго́ла-тата́рскую	манго́ла-тата́рскае	манго́ла-тата́рскія (неадуш.) манго́ла-тата́рскіх (адуш.)
Т.	манго́ла-тата́рскім	манго́ла-тата́рскай манго́ла-тата́рскаю	манго́ла-тата́рскім	манго́ла-тата́рскімі
М.	манго́ла-тата́рскім	манго́ла-тата́рскай	манго́ла-тата́рскім	манго́ла-тата́рскіх

Крыніцы: krapivabr2012, piskunou2012, sbm2012.

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)

цю́рка-тата́рскі

прыметнік, адносны

	адз.			мн.
	м.	ж.	н.	-
Н.	цю́рка-тата́рскі	цю́рка-тата́рская	цю́рка-тата́рскае	цю́рка-тата́рскія
Р.	цю́рка-тата́рскага	цю́рка-тата́рскай цю́рка-тата́рскае	цю́рка-тата́рскага	цю́рка-тата́рскіх
Д.	цю́рка-тата́рскаму	цю́рка-тата́рскай	цю́рка-тата́рскаму	цю́рка-тата́рскім
В.	цю́рка-тата́рскі (неадуш.) цю́рка-тата́рскага (адуш.)	цю́рка-тата́рскую	цю́рка-тата́рскае	цю́рка-тата́рскія (неадуш.) цю́рка-тата́рскіх (адуш.)
Т.	цю́рка-тата́рскім	цю́рка-тата́рскай цю́рка-тата́рскаю	цю́рка-тата́рскім	цю́рка-тата́рскімі
М.	цю́рка-тата́рскім	цю́рка-тата́рскай	цю́рка-тата́рскім	цю́рка-тата́рскіх

Крыніцы: krapivabr2012, piskunou2012, sbm2012.

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)

тата́рскі tatárisch;

тата́рская мо́ва die tatárische Spráche, das Tatárische (sub);

тата́рскае і́га гіст. Tatárenherrschaft f -, Mongólenherrschaft f

Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс)

Аршы́н. Ст.-бел. аршинъ. Рус. аршин з 1489 у помніках зносін з Польска–Літоўскай дзяржавай (Унбегаун, La langue russe, 166), ст.-укр. аршин гл. Рогаль (З історії, 182). Крыніца беларускага слова — цюркская з іранскай (Вольскі, «Узвышша», 1929, 6, 114; Юргелевіч, Курс, 137; Курс суч., 161). Параўн. Фасмер, 1, 92; Саднік-Айцэтмюлер, 1, 30; Конанаў, ИОРЯ, 1966, 229. Дзмітрыеў (Строй, 522–523) лічыць непасрэднай крыніцай рус. аршин татарскае (казанска-татарскае) слова. Бел. аршын, верагодна, з крымска-татарскай, у якой з турэцкай, магчыма, праз украінскае пасрэдніцтва; тур. arsin ’тс’ < іран. арш ’локаць’ (Локач, 10). Нельга цалкам выключыць і беларускае запазычанне з рускай.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Тахта́ ’шырокая канапа без спінкі’ (ТСБМ). Новае запазычанне праз рус. тахта́ ’тс’, што, відаць, з каўказскіх моў (Чарных, 2, 230). Не выключана і непасрэднае знаёмства са словам праз мясцовае татарскае насельніцтва, параўн. тур. tahta ’ўзвышэнне’ ў турэцка-польскім слоўніку з кітаба Хасяневіча 1840 г., гл. Мішкінене, Orientas, 116. Першакрыніцай можа быць перс. тӓхт ’трон; кушэтка; ложак’.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

арда́, ‑ы, ДМ ‑дзе; мн. орды, ‑аў; ж.

1. Назва дзяржаўных утварэнняў, якія вылучыліся пасля драблення мангольскай дзяржавы Чынгісхана, а таксама стаўка, месцазнаходжанне яе правіцеляў. Залатая арда. Крымская арда. Астраханская арда. // Назва саюзаў вандроўных плямёнаў.

2. Мангола-татарскае войска, якое ўварвалася ў межы старажытнай Русі. // Пра полчышчы азвярэлых варожых войск. Фашысцкія орды. □ Паўстань, народ, злучы ўсе сілы Супроць тэўтонскае арды, Супроць пачвары тупарылай, Што нішчыць сёлы, гарады! Колас.

3. перан. Шумны і неарганізаваны натоўп, зборышча. Наляцелі скурадзёры — Паны чорнаю ардой. Танк.

[Ад цюрк. ordu — палатка хана.]

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

АРДЫНА́ЦКІ СУД,

прыватнаўласніцкі суд у ардынацыях Рэчы Паспалітай у 16—18 ст. Склад суда вызначаў уладальнік ардынацыі (ардынат), звычайна ў яго ўваходзілі староста (намеснік) ардынацыі, падстароста, пісар. Ардынацкі суд мог наз. замкавым або гродскім судом. Аб’ядноўваў функцыі дзярж. гродскага суда і земскага суда, разглядаў маёмасныя, крымінальныя і грамадзянскія справы. Падсуднымі ардынацкага суда былі залежныя ад уладальніка ардынацыі шляхта, мяшчане, ваеннаслужачыя, татарскае і яўрэйскае насельніцтва і інш. Суд вёўся паводле нормаў агульнадзярж. права, мог выносіць і смяротныя прысуды. На Беларусі ардынацкія суды дзейнічалі ў Нясвіжы (сесіі таксама ў Міры), Клецку, Давыд-Гарадку.

т. 1, с. 475

Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)

Verbum