Беларуская Савецкая Энцыклапедыя (1969—76, паказальнікі; правапіс да 2008 г., часткова)
Беларуская Савецкая Энцыклапедыя (1969—76, паказальнікі; правапіс да 2008 г., часткова)
заху́таць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае; зак., каго-што.
Шчыльна абхінуць, укрыць чым‑н. Стоцкі ўжо захутаў галаву ў жорсткую інтэрнацкую коўдру, маўчаў. Карпюк. Маёр паправіў на хлопчыку коўдру, захутаў.. дачку. Даніленка. // перан. Абвалачы (пра хмары, дым і пад.). Неба захутала суцэльная нерухомая хмара. Шамякін.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
дапільнава́ць, ‑ную, ‑нуеш, ‑нуе; зак., каго-што і з дадан. сказам.
Разм.
1. Высачыць, заспець за якім‑н. заняткам. Дапільнаваць злодзея. □ [Гаспадар] дапільнаваў там, што Хомка горка плача, схіліўшыся ў куточку на сцяну. Гарэцкі.
2. Дагледзець, захаваць у парадку. Стоцкі тут усё дапільнуе сам. Карпюк.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Му (з дзіцячай мовы) ’карова’ (ТС). Гукапераймальнае (Смаль–Стоцкі, Прыміт.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ Пугу́таць ’буркаваць (пра галубоў): голуб пугу́ча (калінк., Мат. Гом.). Гукапераймальнае (у аснове “імітатыў” пугу́, гл. Смаль-Стоцкі, Приміт., 165).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ Пась-пась-пась — падзыўныя словы для авечак (маг., ДАБМ, к. 305). Гукапераймальнае. Пра генезіс падзыўных гл. Смаль-Стоцкі, Приміт., 66–67.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Раздзяндзю́ліваць, раздзяндзю́рываць ’павольна нудна размаўляць’ (Юрч. СНЛ), дзюндзю́ля, дзюндзю́ра, дзю́ндзя ’балбатня’ (там жа). Гукаперайманне, параўн. укр. дзидзиґати, дзиндзиґати ’размаўляць па-габрэйску’ (Смаль-Стоцкі, Приміт., 155).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Сёк-сёк-сёк ‘падзыўныя для кароў’ (тураў., ДАБМ, камент., 895). Няясна. Нагадвае метатэзу падзыўных ксʼо‑ксʼо‑ксʼо (староб., ДАБМ, там жа), якія магчыма супаставіць з польск. дыял. kse > se, у чым бачаць далёка прасунутую рэдукцыю першапачатковага k sobie; гл. Махэк₂, 534; параўн. аналагічнае паходжанне ўкр. соб! (пры паганянні валоў), гл. Смаль-Стоцкі, Приміт., 31. Не выключана і новае паходжанне, з дзіцячай мовы, параўн. Смаль-Стоцкі, Приміт., 25 і наст. Гл. таксама ЕСУМ, 3, 117 (ксо́бі).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Віс-віс-віс ’падзыўныя словы для кароў’ (ДАБМ, 895), відазмененае зах.-палес. быцю‑быцю. Параўн. мсцісл. бысь‑бысь‑бысь ’тс’. Аб магчымасці такіх фармальных фанетычных змен гл. Смаль–Стоцкі, Словотвір, 145.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)