сказа́ць, скажу́, ска́жаш, ска́жа; скажы́; ска́заны; зак.
1. гл. гаварыць.
2. з інф. Распарадзіцца, загадаць.
Мне сказалі падрыхтаваць ілюстрацыйны матэрыял да тэмы.
Мама сказала сыну хутчэй бегчы дадому.
3. (звычайна з адмоўем). Зрабіць вывад, падумаць.
Па тваім адзенні не скажаш, што бедна жывеш.
4. у форме 1 ас. мн. буд. ска́жам ужыв. таксама як пабочн. сл. Напрыклад (разм.).
Скажам, заўтра я не змагу пайсці ў бібліятэку.
5. заг. скажы́(це). Вокліч, які служыць для выражэння здзіўлення, абурэння і пад. з прычыны чаго-н.
Скажыце, які ты спрытны!
6. у форме 2 і 3 ас. буд. ска́жаш (ска́жаце), ска́жа (ска́жуць). Вокліч з асобай інтанацыяй, ужыв. для выражэння нязгоды, недавер’я.
Схадзі ў лес па ягады! — Скажаш жа! — Куды ёй у лес!
◊
Скажы(це), калі ласка — ветлівы зварот пры запытанні аб чым-н.
Скажыце, калі ласка, куды вядзе гэта дарога?
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
сказа́ць
дзеяслоў, пераходны/непераходны, закончанае трыванне, незваротны, 1-е спражэнне
| Будучы час |
|
адз. |
мн. |
| 1-я ас. |
скажу́ |
ска́жам |
| 2-я ас. |
ска́жаш |
ска́жаце |
| 3-я ас. |
ска́жа |
ска́жуць |
| Прошлы час |
| м. |
сказа́ў |
сказа́лі |
| ж. |
сказа́ла |
| н. |
сказа́ла |
| Загадны лад |
| 2-я ас. |
скажы́ |
скажы́це |
| Дзеепрыслоўе |
| прош. час |
сказа́ўшы |
Крыніцы:
dzsl2007,
krapivabr2012,
piskunou2012,
sbm2012,
tsblm1996,
tsbm1984.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)
нязда́ра, -ы, ДМ -у, Т -ам, м.; ДМ -ы, Т -ай (-аю), ж., мн. -ы, -а́р (разм.).
Бездар, пазбаўлены здольнасцей да чаго-н.; няўмека.
Пра сапраўднага майстра ніхто не скажа — н.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
разва́жны, -ая, -ае.
1. Якому ўласціва развага, роздум; разважлівы.
Дзядзька — чалавек р.: спачатку падумае, а потым скажа.
2. Які змяшчае ў сабе павучанне, параду і пад.
Разважнае слова.
3. Спакойны, паважны, размераны.
Ісці разважным крокам.
|| наз. разва́жнасць, -і, ж.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
хры́пласць, ‑і, ж.
Уласцівасць хрыплага. [Косця] кашлянуў, каб прагнаць гэту хрыпласць, каб тое, што ён скажа, сказаў ясна і цвёрда. Арабей.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
пафліртава́ць, ‑тую, ‑туеш, ‑туе; зак.
Разм. Фліртаваць некаторы час. Бот .. [Ніна] можа пафліртаваць са Швыдрыкам, і Андрэй нават жартам нічога не скажа. Лобан.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
глузд, ‑у, м.
Разм. Розум, развага. Паварушыць глуздамі. □ — О, гэты хлопец з глуздом. .. Паслухаем, што далей скажа... Пестрак.
•••
З глузду з’ехаць гл. з’ехаць.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
слаўцо́, ‑а. н.
Тое, што і слоўца. А гаворыць.. [Весялоўскі] удала, на язык востры, калі скажа слаўцо, ды прыкажа, дык доўга будзеш памятаць. Чорны.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
пры́ндзіцца, ‑джуся, ‑дзішся, ‑дзіцца; незак.
Абл. Капрызіць. — Ці ў яго што балела, ці яно так прындзілася, хто яго ведае, дзіця ж не скажа. Сабаленка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
дзе́вер, ‑а, м.
Мужаў брат. На Супронавых дачок ніхто ніколі дрэннага не скажа, хай сабе гэта будзе свякроў, свёкар, дзевер, залоўка ці ятроўка. Ермаловіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)