Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Verbum
анлайнавы слоўнікродство́
1. (по происхождению) ро́днасць, -ці
2. (по содержанию) блі́зкасць, -ці
◊
не по́мнящий
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
Inopi nullus amicus
У беднага няма сябра.
У бедного нет друга.
Шасцімоўны слоўнік прыказак, прымавак і крылатых слоў (1993, правапіс да 2008 г.)
Зало́ўка, залві́ца,
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Ба́цька, таксама ба́ця.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
ГЕНЕАЛАГІ́ЧНАЯ КЛАСІФІКА́ЦЫЯ МОЎ,
вывучэнне і групаванне моў свету (аднясенне да пэўнай групы, сям’і і
У 2-й
Літ.:
Мейе А. Сравнительный метод в историческом языкознании. 4 изд. М., 1954;
Иванов В.В. Генеалогическая классификация языков и понятие языкового
Иллич-Свитыч В.М. Опыт сравнения ностратических языков: Сравнительный словарь. [Т. 1—3]. М., 1976—84;
Реформатский А.А. Введение в языковедение. 4 изд. М., 1967.
А.А.Кожынава.
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
прямо́й
1. (ровный, без изгибов) прамы́; ро́ўны; про́сты;
прямо́е де́рево ро́ўнае (прамо́е) дрэ́ва;
2.
пряма́я ли́ния прама́я лі́нія;
пряма́я пропорциона́льность прама́я прапарцыяна́льнасць;
прямо́й у́гол прамы́ ву́гал;
3. (беспересадочный) прамы́;
прямо́е сообще́ние прамы́я зно́сіны;
ваго́н прямо́го сообще́ния прамы́ ваго́н, ваго́н прамы́х зно́сін;
4. (непосредственный) непасрэ́дны, прамы́; (о выборах, обложении
прямо́й результа́т непасрэ́дны вы́нік;
э́то его́ пряма́я обя́занность гэ́та яго́ непасрэ́дны абавя́зак;
прямо́й нача́льник непасрэ́дны нача́льнік;
прямо́е указа́ние непасрэ́днае ўказа́нне;
прямы́е вы́боры прамы́я вы́бары;
прямо́е избира́тельное пра́во прамо́е вы́барчае пра́ва;
пряма́я ли́ния (
прямо́й насле́дник непасрэ́дны насле́днік;
прямо́й нало́г
5. (явный) я́ўны; (открытый) адкры́ты;
прямо́й вы́зов я́ўны (адкры́ты) вы́клік;
6. (бесхитростный, правдивый) праўдзі́вы; (откровенный) адкры́ты; (искренний) шчы́ры;
прямо́й челове́к праўдзі́вы (адкры́ты) чалаве́к;
прямо́й хара́ктер адкры́ты хара́ктар;
прямо́й отве́т адкры́ты (шчы́ры) адка́з;
7. (безусловный, настоящий, действительный) бясспрэ́чны, сапра́ўдны;
пряма́я вы́года бясспрэ́чная вы́гада;
пряма́я необходи́мость бясспрэ́чная неабхо́днасць;
прямо́й расчёт, прямо́й смысл бясспрэ́чная вы́гада;
прямо́й расчёт (смысл) сде́лать так бясспрэ́чна лепш (вы́гадней) зрабі́ць так;
8.
пряма́я речь про́стая мова;
прямо́е дополне́ние прамо́е дапаўне́нне;
9. / пряма́я кишка́
◊
в прямо́м смы́сле сло́ва у прамы́м сэ́нсе сло́ва;
пряма́я доро́га прама́я (про́стая) даро́га;
прямо́й путь прамы́ (про́сты) шлях.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
поI предлог;
1. с
плыть по́ морю плыць па мо́ры;
идти́ по доро́ге ісці́ па даро́зе;
ла́зить по гора́м ла́зіць па гара́х;
кни́ги разло́жены по всему́ столу́ кні́гі раскла́дзены па ўсім стале́;
по гла́дкому дну па гла́дкім дне;
по го́лому те́лу па го́лым це́ле;
уда́рить по спине́ уда́рыць па спі́не; наряду с этим иногда переводится также иными предлогами или конструкциями без предлогов, в частности: а) (в знач.: вдоль, около чего-л.) уздо́ўж (чаго), каля́ (чаго);
идти́ по са́мому бе́регу ісці́ ўздо́ўж (каля́) са́мага бе́рага; б) (для обозначения направления действия, пути следования — часто без предлога);
идти́ по у́лице ісці́ ву́ліцай (па ву́ліцы);
доро́га пролега́ла по боло́ту даро́га ішла́ бало́там (па бало́це);
2. с
по Се́верному Кавка́зу па Паўно́чным Каўка́зе;
ходи́ть по ко́мнате хадзі́ць па пако́і;
лета́ть по во́здуху лята́ць па паве́тры;
прика́з по второ́му полку́ зага́д па другі́м палку́;
тепло́ расхо́дится по всему́ органи́зму цяпло́ разыхо́дзіцца па ўсім аргані́зме;
рассади́ть всех по места́м рассадзі́ць усі́х па ме́сцах;
3. с
плыть по тече́нию плыць па цячэ́нні;
идти́ по со́лнцу ісці́ па со́нцы;
по следа́м проти́вника па сляда́х праці́ўніка; кроме того, иногда переводится также предлогами: з (чым), у, ва (чым);
кора́бль шёл по ве́тру карабе́ль ішо́ў з ве́трам;
по направле́нию к го́роду у кі́рунку (напра́мку) да го́рада;
по всем направле́ниям ва ўсіх кіру́нках (напра́мках);
4. с
рабо́тать по профсою́зной ли́нии працава́ць па прафсаю́знай лі́ніі;
деба́ты по законопрое́кту дэба́ты па законапрае́кце;
коми́ссия по составле́нию резолю́ции камі́сія па склада́нні рэзалю́цыі;
он врач по профе́ссии ён до́ктар па прафе́сіі;
соревнова́ния по футбо́лу, по лы́жам, по ша́хматам спабо́рніцтвы па футбо́ле, па лы́жах, па ша́хматах;
5. с
по расписа́нию па раскла́дзе;
по прика́зу команди́ра па зага́дзе камандзі́ра;
рабо́тать по пла́ну працава́ць па пла́не;
начина́ть рабо́ту по гудку́ пачына́ць пра́цу па гудку́;
э́то нам принадлежи́т по пра́ву гэ́та нам нале́жыць па пра́ве;
по вы́бору па вы́бары;
по жела́нию па жада́нні;
узна́ть по го́лосу, по глаза́м пазна́ць па го́ласе, па вача́х;
вызыва́ть по фами́лии выкліка́ць па про́звішчы;
по пра́вилам игры́ па пра́вілах гульні́; кроме того, иногда переводится также иными предлогами и конструкциями без предлогов, в частности: а) (в знач. согласно с чьим-л. мнением, взглядами, какими-л. положениями) паво́дле (каго, чаго); на ду́мку, па ду́мцы (каго);
по сообще́ниям газе́т паво́дле паведамле́нняў газе́т;
по моему́ мне́нию на маю ду́мку, на мой по́гляд; б) (при словах, означающих «взять», «вызывать», «зов»
по его́ зо́ву все яви́лись па яго́ за́кліку (на яго́ за́клік) усе́ з’яві́ліся;
6. с
е́хать парохо́дом и по желе́зной доро́ге е́хаць парахо́дам і па чыгу́нцы (і чыгу́нкай);
посла́ть по по́чте пасла́ць па по́шце (по́штай);
сообщи́ть по телегра́фу паве́даміць па тэлегра́фе (тэлегра́фам);
говори́ть по телефо́ну гавары́ць па тэлефо́не;
7. с
сде́лать что́-л. по оши́бке зрабі́ць што-не́будзь па памы́лцы;
по знако́мству па знаёмстве;
не яви́ться на рабо́ту по боле́зни не з’яві́цца на пра́цу па хваро́бе (з прычы́ны хваро́бы);
по ра́зным причи́нам па ро́зных прычы́нах;
8. с
ста́рший по во́зрасту старэ́йшы па ўзро́сце;
ра́нний по вре́мени ра́нні па ча́се;
до́брый по хара́ктеру до́бры па хара́ктары (хара́ктарам);
узна́ть по глаза́м пазна́ць па вача́х;
9. с
това́рищ по университе́ту тава́рыш па ўніверсітэ́це;
брат по отцу́ брат па ба́цьку;
ро́дственники по жёнам сваякі́ па жо́нках;
10. с
занима́ться по ча́су в день займа́цца па гадзі́не на дзень;
по го́ду не писа́л пи́сем па го́ду не піса́ў лісто́ў; с
по выходны́м дням у выхадны́я (выхо́дныя) дні (выхадны́мі, выхо́днымі дня́мі);
по пра́здникам у свя́ты (свя́тамі);
по утра́м ра́ніцамі;
я не ви́дел его́ по це́лым неде́лям я не ба́чыў яго́ цэ́лымі ты́днямі;
собира́ться по четверга́м збіра́цца па чацвярга́х (чацвярга́мі);
по весне́ вясно́й, уве́сну;
по о́сени уво́сень, во́сенню;
11. с
по рублю́ шту́ка па рублі́ шту́ка;
дать де́тям по я́блоку даць дзе́цям па я́блыку;
по ра́зу па ра́зе;
12. с
стреля́ть по проти́внику страля́ць па праці́ўніку (у праці́ўніка);
стреля́ть по око́пу, по блиндажа́м страля́ць па ако́пе, па бліндажа́х;
стуча́ть по столу́ сту́каць па стале́;
13. с
пла́кать по му́жу пла́каць па му́жу;
скуча́ть по де́тям сумава́ць па дзе́цях (аб дзе́цях).
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)