распо́р

назоўнік, агульны, неадушаўлёны, неасабовы, мужчынскі род, 1 скланенне

адз.
Н. распо́р
Р. распо́ру
Д. распо́ру
В. распо́р
Т. распо́рам
М. распо́ры

Крыніцы: krapivabr2012, nazounik2008, piskunou2012, sbm2012, tsblm1996, tsbm1984.

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)

распо́р, -у, м. (спец.).

У збудаваннях і канструкцыях: ціск, які пашыраецца ў гарызантальным напрамку пад уздзеяннем сіл, якія дзейнічаюць у вертыкальным напрамку.

|| прым. распо́рны, -ая, -ае.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

распо́р, -ру м., тех. распо́р

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

распо́р техн. (давление) распо́р, -ру м.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

распо́р, ‑у, м.

Спец. У канструкцыях і збудаваннях — ціск, які пашыраецца ў гарызантальным напрамку пад уздзеяннем сіл, якія дзейнічаюць у вертыкальным напрамку.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

распо́р м. буд. Schub m -(e)s, Schübe

Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс) 

АРКБУТА́Н

(франц. arcboutant),

вонкавая паўарка. Перадае гарыз. распор сцяны гал. нефа базілікальнага храма на апорныя слупы — контрфорсы, што дае магчымасць аблегчыць канструкцыю сцен, павялічыць пралёт гал. нефа і паменшыць сячэнне слупоў, робіць інтэр’ер больш прасторным. Аркбутаны ўзніклі ў архітэктуры готыкі.

т. 1, с. 479

Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)

аркбута́н

(фр. arc-boutant)

знешняя апорная каменная арка, што перадае распор скляпення ад сцяны да апорнага слупа (контрфорса).

Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)

Распарэ́х ’прарэха’ (ганц., Сл. ПЗБ; Ян.) і ’разрэз на адзенні’ (Наша Ніва, 2005, 4 лістап.), ’распорка, дзірка’ (Сцяшк. Сл., Мат. Гом.), роспорэ́х, роспорэ́ха ’разрэз, прарэх’ (ТС). Ад распароць, гл. паро́ць; параўн. серб.-харв. ра́спор ’разрэз’. Незвычайная суфіксацыя прымушае дапусціць кантамінацыю распорак (гл.), прарэх (гл.), параўн. кантамінаваную форму распрарэ́х (ганц., Сл. ПЗБ).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Schub

I

m -(e)s, Schübe

1) штуршо́к, зрух

mit éinem ~ — зра́зу, адра́зу, адны́м рыўко́м

j-m éinen ~ gében* — падпіхну́ць [зру́шыць] каго́-н. з ме́сца

2) тэх. зрух; зрэз

3) буд. распо́р

II

m -(e)s, Schübe па́ртыя, гру́па (часцей: арыштаваных, палонных)

auf den ~ bríngen* — вы́слаць эта́пам

Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.)