Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2023, актуальны правапіс)
пра́нцыед.нет, прост. си́филис м.
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
пра́нцы, ‑аў; адз.няма.
Разм. Заразная венерычная хвароба; сіфіліс.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
пра́нцымнразммед Sýphilis f -
Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс)
Пра́нцы мн. л. ’заразная венерычная хвароба; сіфіліс’ (ТСБМ, Шат., Касп., Др.-Падб., Гарэц., Мядзв.; лельч., Арх. ГУ; ТС), ’скулы’ (Бір. Дзярж.), пранцэ́і ’блазнота, дурасліўцы’ (ТС), пранц, пра́нэць, пра́ныц, пра́нцы ’брыдота’ (Сл. ПЗБ), пранцава́ты ’пракажоны’ (Зап.). Укр. мн. л. пранці ’сіфіліс’, рус.паўдн., зах.пра́нец ’залатушная высыпка’. Бел. і ўкр., відаць, з польск.pranca ’сіфіліс; заразная венерычная хвароба’, калісьці называлася “chorobą dworską” (Віл. сл.), з натуральнай заменай ф на п, параўн. народнае пасоля < фасоля і пад. (хвароба распаўсюдзілася ў пачатку XVI ст.), з даўняга ням.franze, franzose ’французка, французская хвароба’, першапачаткова französische Krankheit, таму што першая эпідэмія сіфілісу ўспыхнула ў Францыі каля 1496 г. (Банькоўскі, 1, 385). Паводле Фасмера (3, 353), слова узыходзіць да гал.frans ’французскі’, ням.Franz — у складаных словах тыпу Franzbrot ’французскі хлеб’ і да т. п. Брукнер (127) і Махэк₂ (146) адзінай крыніцай лічаць нямецкую назву французаў. Параўн. яшчэ рус.французская болезнь ’сіфіліс’ і чэш.franská nemoc ’тс’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
пранцава́ты, ‑ая, ‑ае.
Разм. Хворы на пранцы.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)