перано́сна

прыслоўе

станоўч. выш. найвыш.
перано́сна - -

Крыніцы: piskunou2012.

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)

фразеалагі́зм, ‑а, м.

Устойлівае спалучэнне слоў, якое характарызуецца пастаянным лексічным саставам, устойлівай граматычнай будовай і вядомым для носьбітаў дадзенай мовы значэннем (у большасці выпадкаў — пераносна-вобразным), напрыклад: «даць у косці», «застацца з носам».

[Грэч. phrásis — выраз.]

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

Ге́глі, таксама гегні ’рыбалавецкая снасць’ (дыялектнае, сустракаецца ў Брасл., Мядз. і іншых раёнах БССР; гл. Лаўманэ, Лекс. балтызмы, 17), таксама пераносна («рукі, ногі, як гегні»). Запазычанне з літ. мовы. Параўн. літ. gėglinis, gẽgnės ’рыбалавецкая снасць’ (таксама пераносна ’падкаленкі, ногі’). Гл. Лаўманэ, Лекс. балтызмы, 17. Параўн. яшчэ Сл. паўн.-зах. ґе́ґні.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

◎ Прарумя́ніць ’працерці, памыць, пачысціць’ (Ян.). Няясна. Магчыма, да румяніць (гл.), якое ужываецца тут пераносна: ’зрабіць светлым, ясным’.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

По́лецам ’спрытна, згодна’: сталі по́лецам працаваць (Сцяшк. Сл.). Няясна; магчыма, пераносна ад по́лец ’кавалак’ (гл. полць) — ’як адно цэлае’ (?).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Анэ́ма ’клісцір’, (пераносна) ’пакаранне розгамі’ (Нас.). Польск. enema ’клісцір’. З грэч. ἐνίημα ’уліванне’, магчыма, праз польск. пасрэдніцтва. Слушкевіч, Зб. Курыловічу, 283.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Біржа́к ’той, хто займаецца лёгкім возніцтвам’ (Шат.). Параўн. рус. биржа́к ’тс’, биржо́вщик, би́ржешник. Ад би́ржа 1 (гл. Даль). Адсюль пераносна біржа́к ’высокі, сухарлявы чалавек’ (Бяльк.), ад якога ўтворана бі́ржа ’худая, высокая’ (Бяльк.).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

фразеалагі́зм

(ад фразеалогія)

спалучэнне слоў, якое характарызуецца пастаянным лексічным складам, устойлівай граматычнай будовай і вядомым для носьбітаў дадзенай мовы значэннем, у большасці выпадкаў пераносна-вобразным (напр. «заварыць кашу», «лезці на ражон»); параўн. ідыёма.

Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)

◎ Кархаві́нне ’макрота, якая выдзяляецца пры кашлі’ (Нас., Гарэц., Др.-Падб., Шатал.), да кархаць© (гл.), не зусім ясна агаласоўка рэгулярнага суфікса.

◎ Кархаві́нне ’жабіна ікра’ (Сл. паўн.-зах.), пераносна да папярэдняга. Кантамінацыя з кракавінне (гл.).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Дуба́сіць ’дубасіць’ (БРС), ’біць друкамі, палкай’ (Нас.), ’вельмі моцна біць’ (Касп., Шат.), ’моцна ісці (пра дождж); гучна ісці, цікаць (пра гадзіннік): сячы’ (Сл. паўн.-зах.). Рус. дуба́сить ’біць’, укр. дуба́сити. Магчыма, да дуб (гл.), пераносна ’палка, дручок’.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)