пачу́ты
прыметнік, адносны
|
адз. |
мн. |
| м. |
ж. |
н. |
- |
| Н. |
пачу́ты |
пачу́тая |
пачу́тае |
пачу́тыя |
| Р. |
пачу́тага |
пачу́тай
пачу́тае |
пачу́тага |
пачу́тых |
| Д. |
пачу́таму |
пачу́тай |
пачу́таму |
пачу́тым |
| В. |
пачу́ты (неадуш.)
пачу́тага (адуш.) |
пачу́тую |
пачу́тае |
пачу́тыя (неадуш.)
пачу́тых (адуш.) |
| Т. |
пачу́тым |
пачу́тай
пачу́таю |
пачу́тым |
пачу́тымі |
| М. |
пачу́тым |
пачу́тай |
пачу́тым |
пачу́тых |
Крыніцы:
krapivabr2012,
piskunou2012,
prym2009,
sbm2012,
tsbm1984.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)
пачу́ты
дзеепрыметнік, залежны стан, прошлы час, закончанае трыванне
|
адз. |
мн. |
| м. |
ж. |
н. |
- |
| Н. |
пачу́ты |
пачу́тая |
пачу́тае |
пачу́тыя |
| Р. |
пачу́тага |
пачу́тай
пачу́тае |
пачу́тага |
пачу́тых |
| Д. |
пачу́таму |
пачу́тай |
пачу́таму |
пачу́тым |
| В. |
пачу́ты (неадуш.)
пачу́тага (адуш.) |
пачу́тую |
пачу́тае |
пачу́тыя (неадуш.)
пачу́тых (адуш.) |
| Т. |
пачу́тым |
пачу́тай
пачу́таю |
пачу́тым |
пачу́тымі |
| М. |
пачу́тым |
пачу́тай |
пачу́тым |
пачу́тых |
Кароткая форма: пачу́та.
Крыніцы:
dzsl2007,
krapivabr2012,
piskunou2012,
prym2009,
sbm2012,
tsbm1984.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)
пачу́ты
1. услы́шанный; расслы́шанный;
2. услы́шанный, прослы́шанный;
3. разг. ощущённый;
1-3 см. пачу́ць 1-3
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
пачу́ты, ‑ая, ‑ае.
1. Дзеепрым. зал. пр. ад пачуць.
2. у знач. прым. Які пачулі або якога пачулі. Нечакана пачуты крык аб паратунку да болю сціснуў сэрца. Шыловіч. Гэта выразны шорах, напэўна, хада парушальніка, — асцярожная, з напружанай думкай не быць пачутым, выкрытым. Брыль.
3. у знач. наз. пачу́тае, ‑ага, н. Тое, што пачулі, аб чым даведаліся са слоў. Салаўёў быў узрушаны пачутым, як вельмі важнай і прыемнай навіной. Шахавец. Ад пачутага і ўбачанага памутнела ўваччу, ногі самлелі. Кірэйчык.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
услы́шанный
1. пачу́ты; учу́ты; счу́ты;
2. пачу́ты; счу́ты;
3. пачу́ты; см. услы́шать;
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
весць, ‑і, ж.
Паведамленне, вестка. Добрыя весці. Весці з фронту. □ У лагеры весці пачуты: З паходу атрад прыбывае. Колас. Весць аб смерці Бандароўны Скрозь пайшла, як мора. Купала.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
перакрыча́ць, ‑чу, ‑чыш, ‑чыць; зак., каго.
Заглушыць сваім крыкам голас другога; дабіцца, дамагчыся таго, каб свой голас быў пачуты сярод іншых гукаў. Пеўні стараліся перакрычаць адзін другога. Даніленка. — Дзядзька Сцяпан! — старалася перакрычаць Ячнага Валька. — Дзядзька Сцяпан!.. Брыль.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
чу́ты, ‑ая, ‑ае.
1. Дзеепрым. зал. пр. ад чуць 1 (у 1 знач.).
2. у знач. прым. Які ўжо быў пачуты; вядомы. Кожнаму хацелася сказаць, што ён ведаў, і самому пачуць нешта яшчэ новае, нячутае, а можа і чутае, але расказанае нанава, з новымі падрабязнасцямі і меркаваннямі. Крапіва.
3. у знач. наз. чу́тае, ‑ага, н. Тое, што хто‑н. дзе‑н. чуў, пачуў. Едучы ў тралейбусе, Валя зноў у думках перабрала чутае і ўбачанае ў Шарупічаў. Карпаў. Кручынін заўсёды згушчаў фарбы, перабольшваў і завастраў чутае так, што часам цяжка было зразумець, дзе канчаецца праўда і пачынаецца выдумка. С. Александровіч.
•••
Дай бог чутае бачыць гл. даць.
Каб жа чутае бачыць гл. бачыць.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
ГАРУ́Н Алесь
(сапр. Прушынскі Аляксандр Уладзіміравіч; 11.3.1887, б. фальварак Новы Двор Мінскага р-на — 28.7.1920),
бел. пісьменнік, дзеяч нац.-вызв. руху. Скончыў мінскія гар. (1897) і рамеснае (1902) вучылішчы. Працаваў у Мінску сталяром. З 1904 чл. партыі эсэраў-максімалістаў. За антыўрадавую дзейнасць у 1907 арыштаваны і ў 1908 сасланы ў Кірэнскі пав. Іркуцкай губ. З 1912 з Я.Лёсікам у Мельнічным выселку каля Кірэнска. Пасля працаваў на Лене і Віціме, на залатых капальнях у Бадайбо. У Мінск вярнуўся ў вер. 1917 хворы на сухоты. Удзельнічаў у дзейнасці бел. арг-цый. Віцэ-старшыня Усебеларускага з’езда 1917, удзельнічаў у стварэнні БНР, рэдагаваў газ. «Беларускі шлях», у 1919—20 узначальваў Бел. нац. к-т, быў чл. Бел. вайсковай камісіі. У 1920 хвароба абвастрылася. Па дарозе на курорт Закапанэ памёр у Кракаве.
Раннія творы не зберагліся. 1905 датуецца паэма «Мае коляды» (Вільня, 1920, пад псеўд. А.Сумны) — гісторыя абуджэння нац. свядомасці ў вясковага хлопчыка. З 1907 друкаваўся ў газ. «Наша ніва». Пісаў пераважна лірычныя вершы, якія вызначаюцца меладычнасцю, багаццем рытміка-інтанацыйнага ладу, спалучэннем філас. заглыбленасці з публіцыстычнасцю і тонкім лірызмам, творчым засваеннем фалькл. традыцый. Паводле матываў і тэматыкі яго паэзія блізкая да паэзіі Я.Купалы і Я.Коласа. У ёй выказана такое ж неадольнае жаданне лепшай долі для народа, непрымірымасць да несправядлівасці, гатоўнасць ахвяраваць сабой дзеля шчасця людзей і Бацькаўшчыны. Аўтар зб. паэзіі «Матчын дар» (1918, 2-е выд. 1929, факсімільнае выд. 1988). Адметнасць прозы Гаруна — яе ідэйна-тэматычнае багацце. Пісаў пра нац. бяспраўе беларуса («Пан Шабуневіч»), пра тое, як астрог калечыць лёс чалавека, разбурае яго псіхалогію («Чалавек без крыві», «Маладое»). Сцэны з жыцця бел. пасяленца ў Сібіры паказаў у апавяданні «Свята». Празаічны трыпціх «П’ера і Каламбіна» аб’ядноўвае тэма кахання, маст. роздум аб загадкавай сіле гэтага пачуцця. Празаічныя творы падпісваў псеўд. І.Жывіца. У зб. «Жывыя казкі» (1920) увайшлі п’есы для дзіцячага тэатра, прасякнутыя жыццесцвярджальным аптымізмам, непрымірымасцю да фальшу і несправядлівасці.
Тв.:
Сэрцам пачуты звон: Паэзія, проза, драматургія, публіцыстыка. Мн., 1991.
Літ.:
Казбярук У. Светлай волі зычны звон: Алесь Гарун. Мн., 1991.
У.В.Рагойша.
т. 5, с. 72
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)