паціра́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е; незак., што.

Церці злёгку, час ад часу.

П. лоб.

П. рукі (таксама перан.: адчуваць задавальненне, нядобрую радасць з прычыны чаго-н.; разм.).

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

паціра́ць

дзеяслоў, пераходны, незакончанае трыванне, незваротны, 1-е спражэнне

Цяперашні час
адз. мн.
1-я ас. паціра́ю паціра́ем
2-я ас. паціра́еш паціра́еце
3-я ас. паціра́е паціра́юць
Прошлы час
м. паціра́ў паціра́лі
ж. паціра́ла
н. паціра́ла
Загадны лад
2-я ас. паціра́й паціра́йце
Дзеепрыслоўе
цяп. час паціра́ючы

Крыніцы: dzsl2007, krapivabr2012, piskunou2012, sbm2012, tsblm1996, tsbm1984.

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)

паціра́ць несов. потира́ть;

п. ру́кі — потира́ть ру́ки

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

паціра́ць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае; незак., што.

Час ад часу, злёгку церці. Паціраць рукі. □ Сузану засталося адно: маўчаць. Ён сядзеў ссутулены і паціраў лоб. Лынькоў. Чалавек дыхаў на поўныя грудзі, час ад часу паціраў азяблыя плечы. Шыцік.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

паціра́ць réiben* vt;

паціра́ць ру́кі sich (D) die Hände réiben*

Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс) 

потира́ть несов. паціра́ць; (тереть) це́рці;

потира́ть ру́ки паціра́ць ру́кі.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

pocierać

незак. паціраць;

pocierać czoło dłonią — паціраць лоб рукой

Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)

смуры́жыць, ‑жу, ‑жыш, ‑жыць; незак.

Абл. Вадзіць па чым‑н.; паціраць, церці. Мы доўга стаялі ў нерашучасці, смурыжылі адна аб адну ногі, адганяючы камароў-крывасмокаў. Чыгрынаў.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

◎ Паці́ра ’страта’ (чэрв., Сл. ПЗБ), кліч. пацёр ’страта парасят ад недагляду’ (Жыв. сл.). Утворана ад дзеяслова + паціраць, параўн. в.-дзв. паціраць ’згубіць’ (там жа), у якім ‑і‑ узнікла ў выніку рэдукцыі ‑е‑© рус. потерять, укр. теряти, ст.-рус. терлти ’разбураць, спусташаць’, потерпти ’загубіць, знішчыць’. У якасці роднасных слоў Фасмер (4, 50) прыводзіць серб.-ц.-слав. тѣряти ’праследаваць, праганяць, абвінавачваць, імкнуцца’, балг. терам ’ганю, падганяю’, славен. terati ’катаваць’, серб.-харв. Tjeparu ’забіваць’, чэш. ter: крканошск. ’рэз ствала ўпоперак’, poter ’малькі’, Апалонікі’, ’крухмаленне’, а таксама potre‑ti ’перамагчы, пабіць, адольваць, знішчыць’. Да церці, тру (гл.). Сюды ж карм. падранка ’згубленая рэч’ (Мат. Гом.).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Труня́нне ‘лодарнічанне’ (Юрч. Вытв.), труня́ннік ‘гультай, бадзяга’ (Юрч. СНЛ), труня́цца (асудж.) ‘лодарнічаць, бадзяцца, хадзіць без справы’ (Юрч.). Параўн. укр. тру́нути ‘піхнуць, штурхнуць’, рус. труня́стый ‘апрануты ў парванае адзенне’, труни́ть ‘ісці памалу’, серб. тру́нити ‘перашкаджаць’, што дае падставы для рэканструкцыі прасл. *truniti ‘перашкаджаць’ (Варбат, Исслед., 557). Роднаснае літ. trỹnioti ‘церці, паціраць’ і trỹniotis ‘бадзяцца, валачыцца’.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)