отчужде́ние

1. (действие) юр. адчужэ́нне, -ння ср.;

2. (отдаление) аддале́нне, -ння ср. адчужэ́нне, -ння ср.;

полоса́ отчужде́ния ж.-д. паласа́ (зо́на) адчужэ́ння;

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

адчужэ́нне ср., в разн. знач. отчужде́ние;

а. ўла́снасці — юр. отчужде́ние со́бственности;

узае́мнае а. — взаи́мное отчужде́ние;

паласа́ ~ння — ж.-д., уст. полоса́ отчужде́ния

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

безвозме́здный бязвы́платны, дармо́вы;

безвозме́здное отчужде́ние бязвы́платнае адчужэ́нне.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

бязвы́платны безвозме́здный;

○ ~ная дапамо́га — безвозме́здная по́мощь;

~нае адчужэ́нне — юр. безвозме́здное отчужде́ние

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

аддалі́ць сов.

1. отдали́ть, удали́ть;

2. (отодвинуть на более поздний срок) отдали́ть;

3. (вызвать отчуждение) отдали́ть, оттолкну́ть

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

аддаля́ць несов.

1. отдаля́ть, удаля́ть;

2. (отодвигать на более поздний срок) отдаля́ть;

3. (вызывать отчуждение) отдаля́ть, отта́лкивать

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

АДЧУЖЭ́ННЕ,

аб’ектыўны сац. працэс, які характарызуецца ператварэннем у пэўных умовах чалавечай дзейнасці і яе вынікаў у самаст. сілу, што пануе над чалавекам і варожая яму. Праяўляецца ў процістаянні асн. перадумоў працы (уласнасць, кіраванне і арг-цыя) суб’екту працы, дзярж.-бюракратычнай машыны радавым членам грамадства, у пачуццях апатыі, адзіноцтва, атрафіі да высокіх сац. і гуманіст. каштоўнасцяў.

Першапачаткова сфармулявана і выкарыстана Т.Гобсам, Дж.Локам, Ж.Ж.Русо для абгрунтавання дагаворнага паходжання дзяржавы як увасаблення перанесеных на яе («адчужаных») людзьмі сваіх пэўных правоў і свабод. Для Гегеля адчужэнне як уласцівасць сусв. духу (абсалютнай ідэі) ёсць пераход яго ў працэсе дыялект. развіцця ў сваю процілегласць — прыродную і сац. рэальнасць; для Феербаха — гэта стварэнне чалавечай свядомасцю рэліг.-ілюзорнага свету багоў, анёлаў і інш. пад уплывам усеагульнай залежнасці чалавека ад варожых яму сіл прыроды. Калі ў Гегеля пераадоленне адчужэння ажыццяўляецца праз усё больш глыбокае пазнанне навакольнага свету, то ў Феербаха — праз крытыку рэлігіі на аснове прынцыпаў любові і салідарнасці. Паводле Маркса, пераадоленне адчужэння можа быць дасягнута ў ходзе пралетарскай рэвалюцыі і стварэння такога грамадства, якое выключала б эксплуатацыю чалавека чалавекам і стварала б аб’ектыўныя ўмовы для свабоднага, усебаковага развіцця асобы.

У сучаснай зах. філасофіі адчужэнні імкнуцца абгрунтаваць усе бакі крызісу грамадства — сац. і нац. прыгнёт, бюракратызацыю грамадскага жыцця, тэхнізацыю свету і разбурэнне прыроднага асяроддзя, узрастаючую бездухоўнасць мастацтва і асобы, нявер’е і атэізм, тэрарызм і злачыннасць, нават нац.-вызв. барацьбу народаў. А.Камю атаясамлівае адчужэнне з відавочнай для яго абсурднасцю чалавечага быцця ў свеце фатальнай непазбежнасці смерці індывіда. Крызіс сацыялізму і марксізму ўяўляецца як спецыфічнае адчужэнне ў грамадстве з дзярж.-калектыўнай уласнасцю, якая ўзмацняе працэс адчужэння, ператварае яго ў фатальна-антрапалагічную з’яву. Спробы пераадолення адчужэння ў гэтым сэнсе абвяшчаюцца утапічнымі або звязваюцца са зваротам чалавека да Бога і рэлігіі, да ўцёкаў ад грамадства ў інтымна-асабістае жыццё, з маральным адраджэннем асобы і грамадства на аснове любові, салідарнасці і інш.

Літ.:

Нарский И.С. Отчуждение и труд. М., 1983;

Грицанов А.А. Овчаренко В.И. Человек и отчуждение. Мн., 1991;

Geyer R.F. Alionation theories. Oxford, 1980.

І.А.Рабкоў.

т. 1, с. 141

Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)