нітра́тны
прыметнік, адносны
|
адз. |
мн. |
| м. |
ж. |
н. |
- |
| Н. |
нітра́тны |
нітра́тная |
нітра́тнае |
нітра́тныя |
| Р. |
нітра́тнага |
нітра́тнай
нітра́тнае |
нітра́тнага |
нітра́тных |
| Д. |
нітра́тнаму |
нітра́тнай |
нітра́тнаму |
нітра́тным |
| В. |
нітра́тны (неадуш.)
нітра́тнага (адуш.) |
нітра́тную |
нітра́тнае |
нітра́тныя (неадуш.)
нітра́тных (адуш.) |
| Т. |
нітра́тным |
нітра́тнай
нітра́тнаю |
нітра́тным |
нітра́тнымі |
| М. |
нітра́тным |
нітра́тнай |
нітра́тным |
нітра́тных |
Крыніцы:
krapivabr2012,
piskunou2012,
prym2009,
sbm2012,
tsblm1996,
tsbm1984.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)
нітра́тны хим. нитра́тный;
~ныя бактэ́рыі — нитра́тные бакте́рии
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
нітра́тны, ‑ая, ‑ае.
Спец. Які мае ў сваім саставе нітрат. Нітратныя саланчакі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
нітра́ты, -аў, адз. нітра́т, -у (спец.).
1. Солі і эфіры азотнай кіслаты, якія выкарыстоўваюцца ў тэхніцы, медыцыне, а таксама (солі) як угнаенне.
2. толькі мн. Пра солі азотнай кіслаты ў злаках, садавіне, гародніне, калі яны перавышаюць дапушчальную норму (разм.).
Н. шкодныя для здароўя.
|| прым. нітра́тны, -ая, -ае.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
амія́чна-нітра́тны
прыметнік, адносны
|
адз. |
мн. |
| м. |
ж. |
н. |
- |
| Н. |
амія́чна-нітра́тны |
амія́чна-нітра́тная |
амія́чна-нітра́тнае |
амія́чна-нітра́тныя |
| Р. |
амія́чна-нітра́тнага |
амія́чна-нітра́тнай
амія́чна-нітра́тнае |
амія́чна-нітра́тнага |
амія́чна-нітра́тных |
| Д. |
амія́чна-нітра́тнаму |
амія́чна-нітра́тнай |
амія́чна-нітра́тнаму |
амія́чна-нітра́тным |
| В. |
амія́чна-нітра́тны (неадуш.)
амія́чна-нітра́тнага (адуш.) |
амія́чна-нітра́тную |
амія́чна-нітра́тнае |
амія́чна-нітра́тныя (неадуш.)
амія́чна-нітра́тных (адуш.) |
| Т. |
амія́чна-нітра́тным |
амія́чна-нітра́тнай
амія́чна-нітра́тнаю |
амія́чна-нітра́тным |
амія́чна-нітра́тнымі |
| М. |
амія́чна-нітра́тным |
амія́чна-нітра́тнай |
амія́чна-нітра́тным |
амія́чна-нітра́тных |
Крыніцы:
piskunou2012.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
АЗО́ТНЫЯ ЎГНАЕ́ННІ,
мінеральныя і арган. рэчывы, якія выкарыстоўваюцца для забеспячэння раслін азотам. Падзяляюцца на арганічныя ўгнаенні (гной, торф, кампост), якія акрамя азоту маюць у сабе інш. элементы, мінеральныя ўгнаенні (выпускаюцца прам-сцю ў цвёрдым ці вадкім стане) і зялёныя ўгнаенні (гл. Сідэрацыя). У мінеральных азот можа быць у аміячнай (NH3), аміячна-нітратнай (NH3 і NO3), нітратнай (NO3) і аміднай (NH2) формах. Асн. віды мінер. азотных угнаенняў: аміячныя, аманійныя, нітратныя, аманійна-нітратныя, амідныя, аманійна-нітратна-амідныя.
Аміячныя і аманійныя ўгнаенні: вадкі аміяк, аміячная вада, сульфаты амонію, амонію-натрыю. Раствараюцца ў глебавай вадзе, значная частка іонаў амонію звязваецца ў маларухомую форму, якая пад уздзеяннем спецыфічных бактэрый глебы пераходзіць у больш рухомую нітратную форму і засвойваецца раслінамі. Выкарыстоўваюцца для ўсіх с.-г. культур на някіслых глебах і кіслых пры іх вапнаванні. Нітратныя ўгнаенні: натрыевая і кальцыевая салетры. Іоны натрыю і кальцыю паглынаюцца цвёрдай фазай глебы і раслінамі спажываюцца менш, чым нітратны азот, што прыводзіць да падшчалочвання глебы. Выкарыстоўваюцца на ўсіх глебах для ўнясення перад сяўбой і для ўсіх відаў раслін у перыяд вегетацыі. Аманійна-нітратныя ўгнаенні: аміячная салетра, сумесі сульфат-нітрат амонію, вапнава-аміячная салетра. Выкарыстоўваюцца ў розных кліматычных зонах для розных глебаў. Амідныя ўгнаенні бываюць хутка дзейныя (карбамід) і павольна дзейныя (урэаформ—карбаміда-фармальдэгідныя ўгнаенні). Аманійна-нітратна-амідныя ўгнаенні — канцэнтраваныя растворы карбаміду, нітрату амонію і іх растворы ў аміячнай вадзе (аміякаты). Эфектыўныя пры ўнясенні ў глебу для падкормкі раслін, аміякаты — для невегетуючых с.-г. культур. На Беларусі (Гродзенскі азотна-тукавы завод) вырабляюць аміячную салетру, карбамід, вадкія ўгнаенні і сульфат амонію.
Літ.:
Агрохимия. М., 1982;
Баранов П.А., Алейнов Д.П., Олевский В.М. Азотные растворы... // Химия в сельском хозяйстве. 1983. № 5.
т. 1, с. 171
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)