надае́сці, -дае́м, -даясі́, -дае́сць; -даядзі́м, -даясце́, -даяду́ць; -дае́ш; зак., каму, з інф. і без дап.
Тое, што і надакучыць.
|| незак. надаяда́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
надае́сці
дзеяслоў, непераходны, закончанае трыванне, незваротны, 1-е спражэнне
| Будучы час |
|
адз. |
мн. |
| 1-я ас. |
надае́м |
надаядзі́м |
| 2-я ас. |
надаясі́ |
надаясце́ |
| 3-я ас. |
надае́сць |
надаяду́ць |
| Прошлы час |
| м. |
надае́ў |
надае́лі |
| ж. |
надае́ла |
| н. |
надае́ла |
| Дзеепрыслоўе |
| прош. час |
надае́ўшы |
Крыніцы:
piskunou2012,
sbm2012,
tsblm1996,
tsbm1984.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)
надае́сці, ‑даем, ‑даясі, ‑даесць; ‑даядзім, ‑даясце; зак., каму з інф. і без дап.
Тое, што і надакучыць.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
надаяда́ць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае.
Незак. да надаесці.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Ад’я́да ’надаедлівы’ (Сцяц., зэльв.) да адʼесць. Параўн. надаесці (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Прынаку́чыць ’абрыднуць’ (Некр.). Сцягнутая форма не зафіксаванага, але цалкам магчымага *прынадаку́чыць < надаку́чыць ’надаесці’ (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Набры́днуць ’надакучыць, абрыднуць’ (Бяльк., Сцяшк.), набры́даць ’моцна надаесці’ (Шат.), укр. набрида́ти ’тс’, рус. набри́днуть ’тс’. Гл. бры́днуць, брыда́.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Астачарце́ць ’абрыднуць’ (КТС). Відаць, з рус. осточертеть ’надаесці як сто чарцей’, утворанага з цыркумфіксам о‑ — ‑еть (Фасмер, 3, 164; КЭСРЯ, 316).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ Нададзе́ць ’надакучыць’ (ваўк., лід., Сл. ПЗБ, Сцяшк. Сл.), надодзёць ’надаесці, абрыднуць’ (ТС). Вытворнае ад дадзець ’тс’, што мае адпаведнікі ў іншых славянскіх мовах, на падставе якіх рэканструюецца прасл. *dodeti, прыставачны дзеяслоў ад *deti ’дзеяць, рабіць’, таксама ’гаварыць’; звяртае на сябе ўвагу аднолькавае развіццё семантыкі беларускага і паўднёваславянскіх слоў, параўн. балг. додея, макед. додее, серб.-харв. додщати ’надаесці, надакучыць, абрыднуць’, якая развілася на базе першаснага значэння ’дакрануцца, чапляцца’, параўн. тлумачэнне бел. дадзець ’задеть за живое’ (Нас.). Падрабязней гл. Цыхун, БЛ, 1974, 5, 48; ЕСУМ, 2, 102.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Надаку́чыць ’надаесці’ (Бяльк., Сл. ПЗБ), надоку́чыць ’тс’ (ТС), надакушны ’надаедлівы’ (Мат. Гом.), надакучлівы ’тс’ (Сл. ПЗБ), укр. надокучати, рус. надокука ’тое, чым дакучаюць’, надокушить ’надаесці’. Прыставачнае ўтварэнне, параўн. дакука, якое Насовіч тлумачыць як ’турботы з боку наведвальнікаў ці прасіцеляў’, дакуча́ць ’турбаваць просьбамі ці напамінкам пра што-н.’ (Нас.), што звязваюць з *kukati, гл. кукаць, кукаваць ’кукаваць’ і ’знаходзіцца ў прыгнечаным стане, у чаканні чаго-н.’: Я даўно тут кукую (= не магу адлучыцца, прымушаны знаходзіцца на месцы) (Фасмер, 2, 403; БЕР З, 87), або з *kučiti гукапераймальнага характару (Слаўскі, 3, 314–315).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)