му́рзацца, -аюся, -аешся, -аецца; незак. (разм.).

Рабіцца брудным, мурзатым.

|| зак. заму́рзацца, -аюся, -аешся, -аецца.

Дзіця замурзалася.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

му́рзацца

дзеяслоў, непераходны, незакончанае трыванне, зваротны, 1-е спражэнне

Цяперашні час
адз. мн.
1-я ас. му́рзаюся му́рзаемся
2-я ас. му́рзаешся му́рзаецеся
3-я ас. му́рзаецца му́рзаюцца
Прошлы час
м. му́рзаўся му́рзаліся
ж. му́рзалася
н. му́рзалася
Загадны лад
2-я ас. му́рзайся му́рзайцеся
Дзеепрыслоўе
цяп. час му́рзаючыся

Крыніцы: dzsl2007, krapivabr2012, piskunou2012, sbm2012, tsblm1996, tsbm1984.

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)

му́рзацца несов., разг.

1. па́чкаться, ма́заться;

2. покрыва́ться (завола́киваться) ды́мкой

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

му́рзацца, ‑аюся, ‑аешся, ‑аецца; незак.

Разм. Рабіцца брудным, мурзатым.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

му́рзацца schmútzig wérden, sich schmútzig máchen, sich beschmútzen

Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс) 

Му́рзацца ’зацягвацца хмаркамі (аб небе)’ (Янк. 2), мурза́ціцца ’хмарыцца’ (ганц., Сл. ПЗБ). Да мурза 1, му́рзаць ’пэцкаць, чарніць, брудзіць’.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

заму́рзацца гл. мурзацца.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

Му́рза 1 ’неахайны або мурзаты чалавек’ (ТСБМ, Гарэц., Нас., Чач., Растарг., Нікан., Сл. ПЗБ, ТС), ’губа’ (Нас.), мурзе́ля ’тс’, ’бруднае дзіцё’ (ТС), ’запэцканы твар’ (паўн.-усх., КЭС), клец. мурзэля ’тс’ (Нар. лекс.), міёр. мурза́ч, мурзэль, мурзэла, мурзэліна ’брудны, мурзаты’ (З нар. сл.), му́рзаць, му́рзацца ’пэцкаць твар, зубы’, ’рабіцца брудным’ (ТСБМ, Нас., Янк. 2, Шат., ТС; КЭС, лаг.). Балтызм. Параўн. літ. mùrza, лат. mur̃za ’брудны, мурзаты чалавек’, яшчэ літ. ’твар, рот’ (параўн. адпаведнае значэнне ў бел. лексемах), якія ад mùrti ’размакаць’, ’гразнуць, вязнуць’ пры дапамозе суфікса ‑z‑ (Лаўчутэ, Балтизмы, 121–122). Аналагічна ўкр. жытом. мурзатий, усх.-польск. murza, murzacz, murzać; murzaty, murzasty, ’сабака чорнай масці’, murzuwaty ’шэры конь’, mruźaty, mroźaty ’шэра-светла-карычневы конь’, рус. му́рза, мурза́, мурза́йка, мурза́ки ’твар’ (Літ., Латв. ССР).

Му́рза 2 ’павідла з чарнікі і мукі’ (стол., Вешт. дыс.), ’страва з чарніц’ (ТС), мурза́ч ’страва з мукі і смятаны’ (петрык., Мат. Гом.). Укр. жытом. мурза ’павідла’. Відавочна, балтызм. Параўн. murzóti ’намазваць, мазаць’.

Мурза́ ’тытул татарскай феадальнай знаці ў XV ст.; асоба з такім тытулам’ (ТСБМ), ст.-бел. мурза, мурса, мырза ’тс’ (XV ст.) запазычаны са ст.-рус. мурза < тат. myrza < перс. mīrzā або і непасрэдна з крым.-тат. мовы (Булыка, Лекс. запазыч., 27) Жураўскі (Цюркізмы, 86) лічыць гэта слова экзатызмам.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)