мо́рак

назоўнік, агульны, неадушаўлёны, неасабовы, мужчынскі род, 1 скланенне

адз.
Н. мо́рак
Р. мо́раку
Д. мо́раку
В. мо́рак
Т. мо́ракам
М. мо́раку

Крыніцы: krapivabr2012, nazounik2008, piskunou2012, sbm2012, tsbm1984.

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2023, актуальны правапіс)

мо́рак, -ку м.

1. мрак;

начны́ м. — ночно́й мрак;

2. перен. (расстройство) помраче́ние ср.

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

мо́рак, ‑у, м.

1. Разм. Змрок, цемра. Цямнелася. Моракі клаліся на пыльны брук, на гароды, хавалі далёкія гумны. Пташнікаў. Напружыўшы зрок, Максім разабраў у мораку ледзь прыкметы чалавечы прывід. Машара. // перан. Цемрашальства, дурман. Рэлігійны морак. // перан. Пра што‑н. невядомае, загадкавае. Дзьме холадам ад старажытнага муру, Жыццё тут знямела, захутана ў морак... Тарас.

2. Абл. Мор; пошасць. Пастукалася ў сенцы Палажка — ні гу-гу. Як морак па сядзібе прайшоў. Лобан.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

мо́рак м Fínsternis f -; Dúnkel n -s; Dämmerung f -, Dúnkelheit f -

Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс) 

Морак 1 ’змрок, цемра’ (ТСБМ; Сцяшк.). Укр., рус. мо́рок, польск., н.-луж., в.-луж. mrok, чэш., славац. mrak, славен. mrȃk, серб.-харв. мра̑к, макед., балг. мрак, балг. мракът, ст.-слав. мракъ. Прасл. morkъ, да якога роднаснымі з’яўляюцца: літ. mérkti, лат. miȓgt ’міргаць, маргаць’, гоц. maúrgins, ст.-в.-ням. morgan ’ранак’ (Бернекер, 2, 78; Траўтман, 182; Фасмер, 2, 657; Бязлай, 2, 199). Да і.-е. *meig‑ (Мяркулава, Этимология–1973, 59). Сюды ж морак ’абмарачэнне’ (ТС), ’адурэнне’ (Рам. 8) — параўн. літ. mán ãkys apmar̃ko ’ў мяне пацямнела ў вачах’.

Морак 2 ’мор, пошасць’ (ТСБМ). З польск. po‑morek ’заразная хвароба на жывёлы’.

*Морак 3, мо́рок ’недабітая цурка пры гульні ў цурку’ (ТС). Няясна.

Морак 4 ’прымурак’ (маст., Сцяшк. Сл.). З польск. murek ’тс’, у якім адбыўся гіперправільны пераход польск. ó [y] ў бел. о [o].

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Амаро́ка ’зацямненне’ (КЭС) да морак (гл.).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

гу-гу́,

У выразе: ні гу-гу (у знач. вык.) — а) загад або просьба маўчаць. — Толькі, браткі, ні шэп! Нікому ні гу-гу, што гэта я вам сказаў! Колас; б) маўчаць, не падаваць голасу. Пастукалася ў сенцы Палашка — ні гу-гу. Як морак па сядзібе прайшоў. Лобан.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

Во́марак ’непрытомнасць’ (Нас., Бяльк.). З (в)о‑ і морак (гл.). Гл. Праабражэнскі, 1, 529; Фасмер, 3, 104.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Во́мрак ’морак’ (Нас.). Рус., укр. омрак, ст.-рус. омракъ. Запазычанне з ц.-слав. омракъ (Праабражэнскі, 1, 529).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

◎ На́марач ’дурман, одум’ (астрав., Сцяшк. Сл.). Аддзеяслоўны назоўнік ад намарочыць ’напусціць туману, затлуміць галаву’, гл. марочыць, морак.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)